E morem ne besimin krishten dhe islam nga pushtusit tane, apo ata i moren nga ne besimet ne fjale

29. 04. 2022

Asnje popull i pushtuar nuk i ka mundesite as perseafermi tia jep gjuhen, besimin fetar, kulturen e traditen e vete  pushtusit, siq mendojne dhe e  kane bindjen disa klerik fetar  krishten e islam dhe klientela e tyre e besimit. Perkundrazi, pushtusi i nje populli ia imponon gjuhen, besimin fetar, kulturen, traditen, zakonet e politiken e vete pushtuse, deshen apo nuk deshen te pushtuarit. Nje popull i pushtuar, i masakruar, i nenshtruar dhe i  poshtruar, nuk i ka mundesite as me te vogla, ti jep dicka pushtusit, pos jeten, lirine dhe atdheun, qe ia merr pushtusi me dhune.

Krishterimi ne trojet e gadishullit Ilirik tek popullata ilire, ka ardhe  200 e me shume vite pasi eshte pushtuar Iliria nga Latino-romaket e Greko-bizantinet, kryesishte ne vitin 313, apo ne fillim te shekullit te katert, kur edhe u shpalle zyrtarishte krishterimi nga pushteti i perandorise latino-romake, jo nga pushteti i principatave Ilire, te cilat e kishin humbur pavaresine dhe Iliria ishte shpalle krahine Romake. Iliria eshte pushtuar  ne vitin 49 te shekullit te pare te epokes sone nga ushtria romake, me  Jul Cezarin ne balle. Deri ne vitin 313, apo ne fillim shekullin e katert te kesaj epoke, ne skene zyrtarishte, ende ishte besimi politeist pagan, te cilin besim e kishin edhe Iliret.

Tani linde pyetja,  ishin me besim krishten Iliret apo ua imponuan krishterimin rrethanat politike te kohes, gjate sundimit perandorak latino-romak e greko-bizantin, apo ishin me besim pagan? Ishin me besim Pagan, besim politeiste. Nese gjate asaj periudhe pushtuse, Iliret e perhapnin krishterimin ne gadishullin Ilirik, pse i mbylli shkollat e para fillestare, te mesme e te larta  Ilire, pushteti i Perandorise pushtuse latino-romake e greko-bizantine, per favore te Ilireve apo per demtimin e tyre?! Nese kleriket Ilir e perhapnin krishterimin ne gadishullin Ilirik, se bashku me Shen Palin, siq mendojne disa klerik e besimtar te krishterimit, keta dashamire te krishterimit, ishin nen diktatin e pushtettit perandorak latino-romak e greko-bizantin, apo ishin nen diktatin e pushtetit te principatave te Ilirise, te cilat u emruan nga pushteti  kohes sebashku me Ilirine, nje pjese e krahines romake? Te gjitha keto marifetllyqe, dinakeri e djallezi te mbrapshta, qe  iu bene ilireve e Ilirise, ishin per te miren e tyre,  apo kishte qellime te caktuara e te planifikuara, pushtusit ne fjale, per ti  perqare iliret mes veti mbi baza fetare e regjionale dhe per ti privuar nga lirite dhe te drejtat njerzore qe u takonin, per ti sunduar sa me lehte e sa ma gjate?.

Per ta thelluar e per ta forcuar edhe metej sundimin latino-romak e greko-bizantin, pushtusit ne fjale, hapen shkolla fetare katolike e ortodokse ne konkurence njera tjetres, ne mesin e popullates iliro-shqiptare, neper oborret e kishave, ku ato gravitonin ato. E hapen edhe univerzitetin fetar katolik ne Durs, i cili konsiderohej nder te paret univerzitete ne Europe. Ne keto shkolla fetare katolike e ortodokse  hapur per popullaten Iliro-shqiptare dhe ne Univerzitetin e Dursit, mbahej mesim fetar, shkrim e lexim te librave te shejte, sidomos Bibles. Kuadri mesimdhenes ishin kleriket, te cilet emroheshin nga Kleri katolik i Romes dhe Kleri katolik i Bizantit, qe e perfaqesonin, njeri kishen katolike ne Perendim e tjetri kishen ortodokse ne Lindje. Kisha e perendimit perfaqesonte katolicizmin e Kisha e lindjes perfaqesonte ortodoksiozmin dhe beni gare te fuqishme mes veti, per ti konkuruar njera tjetres ne perhapjen e katolicizmit dhe ortodoksizmit.

Ne shkollat fetare katolike dhe ne Univerzitetin  e Dursit, mesidhenja mbahej ne gjuhen latine e Italiane, po ashtu edhe lutjet e riteve fetare neper kisha, qe ishin te zyrtarizuar nga pushteti romak te perdoren ne komunikim. Ndersa ne shkollat fetare ortodokse, mesimdhenja mbahej ne gjuhen greke dhe ne gjuhen sllave, kryesishte ne ate serbe, sepse edhe keto gjuhe ishin te zyrtarizuar te perdoren. As ne shkollat katolike e as ne shkollat ortodokse  te popullates iliro-shqiptare, mesim leximi e shkrimi fetar nuk mesohej ne gjuhen shqipe apo ne gjuhen ilire, sepse nuk i zyrtarizonte keto gjuhe te perdoren neper shkollat fetare katolike, e ortodoks, te populates autoktone Iliro-shqiptare Kleri katolik i Romes dhe Kleri Ortodoks i Konstantinopojes. Ky esdhte nje fakt i pa mohushem qe synimi i pushtuseve tane latino-romak e greko-bizantin, ishte, te asimiloj sa me shume popullaten autoktone iliro-shqiptare, e cila jetonte ne trojet e veta, qe tua humbin gjurmet e tyre kulturore, edukative, arsimore dhe tua humbin edhe gjuhen edhe civilizimin, qe e posedonin me te larte se tjeret per rreth, permes zyrtarizimit te gjuheve pushtuse. Ky fakte behet edhe me bindes, kur ne fillim te pushtimit, pushteti pushtues i kohes, i  mbylli masivishte shkollat ilire te te gjitha niveleve.

Islamizimi ne trojet autoktone, ku kishin jetuar e po jetonin edhe tani popullata arberore-shqiptare, ka filluar te perhapet kah fundi i shekullit 13, kure edhe erdhe  pushtusi i radhes Perandoria Turko-aziatike, pas afer 13 shekujve pushtim, nenshtrim, dhunim e poshtrim latino-romak e greko-bizantin, qe I behej populates Ilire, per te vazhduar avazin e njejte te pushtimit e shkaterrimit masiv te popullates dhe trojeve te tyre orberoro-shqiptare. Edhe ky pushtues, pushtimin e vete e jetessoi permes ndalimit te hapjes se shkollve e univerziteteve shqiptaro-arberore, ku ne vend te tyre hapeshin shkolla fetare islame per arberoret e shqiptaret, kuadri mesimdhenes i te cilave ishin kleriket fetar islam te emruar nga Kleri i Stambollit. Edhe ne keto shkolla mesohej mesim e lexim fetar, kryesishte fragmente te librit te shejte te Kuranit. Mesimi organizohej ne gjuhen arabe dhe ne ate turke, sepse ishin gjuhe zyrtare te pushtetit Otomano-turk pushtues dhe e ndaluan te perdoret zyrtarishte edhe gjuha shqipe neper keto shkolla. Shkurt shprehur, edhe keto shkolla, si shkollat katolike dhe ortodokse, qellim e kishin asimilimin e popullates arbroro-shqiptare, perqarjen e tyre mbi baza fetare e regjionale dhe hasmerine mes tyre, per ti mbajte nen sund me gjate e me lehte. I juaj, mesuesi Ise