Është mirë të përgatitemi me njohuri, shkathësi dhe shprehi të cilat na shërbejnë t’i zgjidhim situatat problemore që na ndodhin gjatë jetës, sepse ato shkaktojnë shqetësime, tronditje emocionale dhe na pengojne te ecimi më tutje. Asnjë situatë problemore nuk mund ta zgjidhim, nëse nuk i MBLEDHIM të dhënat që e kanë shkaktuar atë. Përpjekjet tona për ta zgjidhur situatën problemore, pa i grumbulluar të dhënat, janë të pa suksesëshme. Duke i mbledhur të dhënat, tendosja emocionale fillon te ulet me të madhe dhe paniku amortizohet.                                                            Nuk duhet injoruar të dhënat apo faktet që nuk i arsyetojnë sjelljet tona, qe kan  ndikuar ne situaten problemore. Ato te dhena duhet klasifikuar, cilatë janë për e cilat janë kundër nesh. Pas mbledhjes së të dhënave, rreth nje situate problemore duhet t’i qasemi ANALIZËS së tyre që t`i  kuptojmë sa më mire shkaqet qe e kane shkaktuar situaten problemore e cila ka ndodhë.                                                                                                                                         Kurë bëhet mbledhja dhe analiza e të dhënave rrethë situatës problemore qe ka ndodhur, për fazën e tretë na mbetët t’i kryejmë dhe këto veprime:” 1.Ta përshkruajmë sa më sakt atë që na brengos, 2.T’i shënojmë veprimet më efektive që i planifikojmë t’i ndërmarrim për ta zgjidhur situatën, 3.Marrjen e vendimit se me cilin veprim duhet ta nisim zgjidhjen e problemit dhe 4.Realizimi i shpejtë dhe pa mëdyshje i vendimit që është marr”.                                                                                                                                                                                                                                                              Lexusi im i dashur, nese i analizojme faktet e grumbulluara rreth situates problemore, më lehte e kemi shume t`i zgjidhim problemet. I juaj, mësuesi Isë

Derisa tek njerzit qendron nen hije apo erresire nevoja per ta mirembajtur te balansuar shendetin itelektual, social, human, moral, kombtare, me at fizik e biologjik, imponohet oreksi i pangopur per ta mirembajte vetem shendetin fiziko-biologjik dhe fatkeqesisht kjo mirembajtje po shnderrohet ne fatkeqesi te jetes personale, familjare, shoqedrore, kombtare e njerzore, drejte veteshkaterrimit permes gojes, dhembeve brejtes dhe gjuhes te ciles i kane marr permasa tragjike kunder botes intelektuale, emocionale, sociale, humane, shija e pangopshme e te embles, njelmtes, thartes e shija e te idhtes, per ta kaperdire çdo artikull ushqimor qe e sheh syri, e nuhat hunda dhe e shijon gjuha drejtuar ne stomakun e pangoper, duke lene te zbrazur boten intelektuale ne koke, boten emocionale te shfrenuar, boten morale te shkaterruar, boten humane te dehumanizuar dheboten  sociale te vetemuar. Rrethe kesaje qe u perpoqa te theme, po me duhet ta rikujtoi edhe Sgmun Frojdin, i cili ia ka rikujtuar njerzimit se njerzimi i ka te montuara ne egun e tij te brendshem kompleksin e vdekjes dhe te jetes dhe i perfiton gjate jetes edhe kompleksin e superioritetit dhe inferioritet, po nuk u balansuan keto dy komplekse ne fjale, nuk do te kete jete te balansuar njerezore, por lufte e pakuptimt mes kompleksit te vdekjes e kompleksit te jetes dhe mes kompleksit inferior e superior, per te shkaterruar ne menyre egoiste çdo gje qe e gjene perpara njeriu, si rrethin natyror, si at shoqeror e shpirteror dhe ate biologjhik.                                                                                                                                                                                                    Po i drejtohem lexusit tim me nje kerkes te vogel mniqsore, qe mos te mbyllet ne labirinthin  e vete te dijes,  por te hapen  dhe te behen  dashamire e perkrahes, edhe  te diturive qe i shperndajne tjeret, sepse dituria sa me shume shperndahet tek tjeret dhe merret dituri nga ata, ajo rritet e zhvillohet duke shperndar rreze drite neper vendet e erresuara te botes intelektuale, emocionale, sociale, humane e kombtare te njerzimit. Vetem kjo shperndarje e potencialit intelektuale mund ta socializoi, humanizoi, moralizoi, qenjen e vetedijshme njerezore. I juaj, mësuesi  Isë

“Kosova ndoshta nuk do te ekzistonte sot pa vizionin dhe kombenguljen e Presidentit Rugova. Ai ishte një njeri i madh dhe populli i Kosoves ishte me fat qe e kishte atë si udheheqes” . Riçard Hollbruk

“Shtetet e Bashkuara te Amerikes kane humbur nje mik te vërtetë. Ne emer te popullit te Shteteve te Bashkuara te Amerikes, Unë dhe Laura i shprehim ngushllimet tona familjes se Presidentit Rugova dhe gjithe popullit te Kosoves”. Xhorxh W. Bush

“Me presidentin Rugova jam takuar shume here ne Shtepine e Bardhe. Ka qene kenaqesi sa here jam takuar, sepse çdohere me impresiononte me devoteshmerine dhe pasionin e tij per paqe, liri dhe per nje te ardhme më te mire te popullit te tij”. BILL KLINTON

Nuk ka gje më te vlefshme e më te shejte se sa permiresimi i mardhenjeve tona mes nesh ne nivel familjar, lokal, regjional e kombetar, pa e demtuar interesin e askujt, pa e neperkembur dhe mohuar autoritetin e kontributin e secilit dhe pa lejuar te na demtohen e neperkemben interesi, kontributi, vlera dhe autoriteti yne nga ata qe shkelin mbi keto parime te shejta dhe te domosdoshme per unitetin e kombit tone, per mbrojtjen e pasurise, atedheut dhe lirise, pa te cilat nuk ka perparim kombi shqiptar. Keto perqarje, divergjenca, konfrontime e perplasje te niveleve te ndryshme mes nesh nga akter te ndryshem e destruktiv demonstrojne nivelin e ulte te edukimit dhe deformimin total te tipareve te karakterit e personalitetit te tyre qe e posedojne nje pjese e madhe e aktereve te tille, te cilet sherbejne per qarqe te ndryshme antishqiptare, per ti mbrojte padrejtesisht interesat dhe autoritetin e tyre qe nuk i meritojne aspakl.

Paradoksin djallezor e kundershtues qe ka per synim rikolonizimin e Kosoves, po e deshmon haptas qëndrimi ruso-serb kundër bashkëpunimit strategjik të Shqipërisë me Kosovën në fushën e politikës së jashtme, edhe pse jemi afer dhe nje komb por i ndar padrejtesishte me kufi shqiptaro-shqiptar, edhe pse deshmon fakti se Rusia dhe Serbia kanë vetë midis tyre një bashkëpunim strategjik në fushën e politikës së jashtme, të zyrtarizuar edhe me një traktat dypalësh, perkunder qe qendrojne large gjeografikisht njera me tjetren! Mendja e politikes shqiptare ne Shqiperi e ne Kosove dhe politikes se shqiptareve ne maqedoni, serbi e mal te zi, dita dites po u verbohet dhe nuk po e ndjene rrezikun qe po e synojne ruso-serbet dhe shtetet fqinje sllavo-greke kunder shqiptareve dhe rikolonizimin pushtues te trojeve te tyre. Ku jane intelektualet shqiptar, ku jane dy akademite shqiptare, ku jane misionaret shqiptar te paqes, ku eshte shoqeria e unitetit alban UGA, ku jane shoqatat kulturo-artistike qe se ngrisin zerin dhe nuk e alarmojne situaten para rezikut te kombit shqiptar?!

Nje pjese e njerzeve, jo fort e vogel, ne mesin tone kombtar, jane sikur urithet qe i pengon depertimi i rrezeve te drites se diellit dhe sa po te deperton para syve te tyre i verbon e i alarmon tersisht ata dhe i nxjerr prej kontrollit racional duke arsyetuar erresiren fatkeqe ne te cilen ndjehen komod ata dhe fshehen pas skutave te errta qe te qendrojne sa më large drites dhe kercnojne e shantazhojne me erresire, per ta penguar depertimin e lirshem te rrezve te diellit, te cilen e shperdajne ne publik intelektualet serioz e te vertete. Kjo dukuri qe po qendron si re e zeze mbi fatin e kombit shqiptar, i ka shkaktuar deme te medha neper rrjedha te ndryshme historike dhe po i shkakton edhe sote. Fatkeqesisht!

Tani ka filluar te shperthej nje perplasje marramendese mes kombit shqiptar nga rrahagjokset qe e konsiderojne veten si te shejte, si te pagabushem, si legjendar, si hero e si veteran lufte dhe atyre intelektualeve qe bejne perpjekje ta pershkruajne sa me realisht realitetin qe i ndodhi shoqerise shqiptare para luftes, gjate luftes dhe pas saje.

Ne ato momente kur fillojme ti klasifikojme ne menyre racionale sjelljet tona dhe ti grupojme veqe e veqe, ne sjellje te cilat na shkaktojne dhimbje e turp dhe ne sjellje te cilat na shkaktojne kenaqesi e krenari, vertete ia hapim rrugen vetit dhe krijojm favore te bejme ndryshime te medha progresive gjate jetes.

Vetem qenjet e vetedijshme njerezore kan potencial, aftesi dhe fuqi, ta shnderrojne dhimbjen afatshkurter ne kenaqesi afatgjate, kure punojne e sakrifikojne per komb, atedhe e per liri. ” Nese nuk ia dalim t`i drejtojme asociacionet tona te dhimbjes dhe kenaqesise, nuk do te jetojme më mirë se kafshet dhe makinat”, te cilat udhehiqen e komandohen nga tjeret.

Nje popull qe nuk i mbeshtete veprimet e veta mbi kerkesat e arsyshme intelektuale, mbi deshiren, vullnetin dashurin dhe guximin per te ecur perpara dhe i vendosur ta fitoi lirine, unitetin e pavaresine, do te mbetet prapa tjereve, i sunduar, i pushtuar, i shfrytezuar dhe i roberuar nga tjeret. Do ti shkon jeta nen roberi, i burgosur, i turturuar, i dhunuar, dhe i vrare. Do t`ia marrin trojet, do ta perzene nga shtepite e veta, do mbetet i varfur, i mjere, duke derdhur djerse rrugeve te botes per tjeret dhe duke u asimiluar dita dites, si popull e si komb.

Ata qe thojne po bejme reforme ne arsim, ne planprograme, ne tekstet e literaturen shkollore, ne mjetet mesimore, ne metodat, format dhe teknikat e organizimit te procesit mesimor, ne hartimin e testeve te ndryshme e kombtare per cilesimin e nnxenesve, me kete kuader militantesh partiak qe e kemi ne balle te arsimit, i cili pak ose aspak eshte i pergatitur profesionalisht, pedagogjikisht, psikologjikisht, didaktikisht, metodikisht dhe moralisht e kombtarisht per keto qeshtje, te cilat kerkone angazhim serioiz dhe me kompetence profesionale, e genjejne veten, shkollen shqipe, nxenesit dhe popullin shqiptar, siq e kane genjyer qe dy dekada me radhe, se po behet reforme ne arsimin tone kombtar.

Haraqin më te madhe te pasojave qe po i ndodhin edukimit dhe arsimit tone kombtar, do ta paguajn gjeneratat qe do ti leme pas.

Vertete, eshte i shemtuar veprimi i realizimit te kenaqesise personale duke u shkaktuar deme e dhembje tjereve, ne vende qe te ndodhe e kunderta, ta perdorim veprimin e realizimit te kenaqesise per veten e per tjeret, pa i demtuar interesat e askujte. Kjo veti e mire eshte e mundeshme per njerezit qe kane karakter te forte e te edukuar si duhet, qe kane ndjenja humane e kombtare dhe qe kane ego te socializuar dhe dituri te duhur.

Derisa t`i ndeshkojme keqberseve e dukurive negative dhe krimeve te ndryshme me te gjitha mjetet e mundeshme qe i disponojme, pa e perjashtuar aske, qofshin ata politikan, klerik fetar, intelektual e qytetare te thjeshte, qofshin dhe fqinjet tane pushtues, do te jetojme ne gjendje te mjere e te varfur, ne gjendje te pushtuar, nesnshtruar e poshtruar, te burgosur, te dhunuar, te vrare e te perzene nga trojet tona, sepse asgje nuk pik prej qiellit dhe asgje e mire nuk na vije nga keqbersit e nga te huajte, po su perpoqem vete me te gjitha mjetet, pa marr parasysh koston e qmimit.

Sa shume dekorata, mirnjohje e shperblime po shperndahen sote nga kukovajkat, per lavdine e lakuriqeve te natese duke i lene ne harrese ata qe i meritojne lavdatat, mirnjohjet e shperblimet, qe nuk i kerkojne prej askujt e as prej kukovajkave.! Fatkeqesisht kohe e lakuriqeve ka ardhe dhe i ka mbuluar malet, kodrat, fushat, arat dhe tokat tona pjellore te Ilirise e Dardanise, duke i penguar te bijne mbi to natyrshem rrezet e diellit dhe riga shiu, qe tua rrisin plleshmerine e tyre!

Nuk i thuhet demokraci sistemit politik te nje shteti, ne te cilin ekzistojne njerze aq te pasur, sa kane mundesi te blejne njerze te varfur qe tu sherbejne atyre dhe njerze aqe te varfur qe detyrohen te shiten ne treg per ta siguruar buken e gojes.

Punte e mira apo te kqija qofshin ato vijne permes krijimit te shprehive tona gjate jetes, qe nga perfitimi i diturive, respekti, toleranca, dashuria ndaj punes, vetepermbajtja, atedhedashuria, sakrifica per atedhe, shprehi per t`miren e kombit dhe per t`miren e njerezimit ne pergjithesi, e shprehi tjera pozitive e negative, te cilat me kohen kalojne ne pasion. Pertaci, alkoholiqari, i droguari, amoralisti, vrastari, vjedhesi, mashtruesi, i korruptuari, lakmiqari, i pabesi, shpiuni, shpifesi dhe tradhtari, e nisin kete shemti te qoroditur ne fillim me nje shprehi te vogel, e dikur keto shprehi rriten e shumohen, perseriten e perforcohen derisa te shnderrohen ne pasione negative, te cilat më pare e shkaterrojne individin e pastaj e shkatrrojne edhe familjen dhe kombin ne pergjithesi. Pasionet qe i formojme gjate jetes, te mira apo te kqija qofshin ato, eshte veshtire pastaj te lirohemi prej tyre.

Te bejme jete dinjitoze, humane, te begatshme dhe te lumtur, eshte mire te mbeshtetemi ne formimin e shprehive dhe shkathtesive te mira, t’i perserisim e perforcojme ato, sa me shume te jet e mundur gjate jetes, derisa te shnderrohen ne pasione pozitive.
Perseritja e shprehive te mira apo te kqija qofshin, ato perforcohen ne vetedijen tone dhe kalojne nga shprehi te perditshme ne pasione gjate jetes. Pasionet eshte shume veshtire te eliminohen nga koka, edhe pse e paguajme shtrejte haraqin e tyre kur ato jane negative, apo ua vjelim frytet kur ato jane pozitive.

Krimet e ndryshme, ekonomike, shendetesore, edukative e arsimore, juridike, politike e fetare, nisin me shprehi te vogla negative, duke u rrite e perforcuar permes perseritjes se tyre, derisa te shnderrohen ne pasione. Pertaci, alkoholiqari, i droguari, amoralisti, vrastari, vjedhesi, mashtruesi, i korruptuari, lakmiqari, i pabesi, shpiuni, shpifesi dhe tradhtari, e nisin kete shemti te qoroditur ne fillim me nje shprehi te vogel, e dikur keto shprehi rriten e shumohen, perseriten e perforcohen derisa te shnderrohen ne pasione negative duke shkaterruar individin, familjen dhe kombin ne pergjithesi.

Vertete nuk ka kurrfal logjike ti thuhet kompromis, pos kompromitim i nivelit më te rende, ti thuhet fqinjesi e mire, pos nenshtrim e poshtrim, ti thuhet ndertim i paqes se perhershme, pos nje bure baroti, apo vetevrasje ne heshtje mes fqinjeve tane pushtues e kolonizator, kur ata kerkojne nga shqiptaret çdo gje jetike e vitale, kerkojne tokat dhe shtepite e tyre, kurse vete nuk jane ne gjendje te japing diçka, as sa te zijte e thonit, pos tua marrin shqiptareve gjakun e shpirtin, trupit e jeten, shtepine dhe tokat e tyre.

Nuk eshte e njerezishme t`i lidhim kenaqesite tona e ndjenjen e krenarise me krime kunder njerzimit, e kunder qeshtjes kombtare dhe dukurive tjera te shemtuara ne mesin tone, ta lidhim kenaqesine e krenarine nda prerjes ne bese te shokeve e miqeve qe i posedojme. Kurse e njerzishme eshte ta lidhim dhimbjen dhe ndjeshmerine e turpit ndaj veprave te ndyra dhe te shemtuara, ndaj pabesise e tradhtise,  e ndaj shume veprave te ndyra qe i bejne tjeret e mos t`i bejme ne.

Ata qe këmbngulin ta ruajn pandryshueshmerine e stilit te jetes se tyre, qe eshte programuar, kohe më pare, e konsiderojne si te panevojshme ti lexojne librat qe posedojne keshilla me vlere per jeten.

Pamja e jashtme e njeriut pasqyron nivelin e tipareve te karakterit e personalitetit te tij. Pasqyron tjetersimin e qenjes permes pijeve alkoholike dhe atyre narkotike, pasqyron humbjen e aftesise se kontrollimit te mendimeve, emocioneve dhe sjelljeve qe i bene ne raport me publikun. Fatkeqesisht pasqyron edhe gjendjen e zhgenjimit te nje populli, qe i duron kufoma te tilla ti ket ne balle, te cilet i japin ere kundermuse Shqiperise, Kosoves dhe mbare trojeve shqiptare!

Mendimet, bindjet, besimet, idete dhe sjelljet e reja nuk mund te zënë vend ne kokat tona, derisa ti largojme programimet e vjetruara dhe ti nxjerrim jasht sistemit te perdorimit se bashku me mendimet, bindjet, besimet, idete dhe sjelljet qe u ka kaluar koha.

Nuk eshte mire ta humbim vullnetin, dashurine dhe guximin per ti quar perpara proceset e ndryshme jetesore, sepse mund te rrezikojme ti humbim edhe ato qe i kemi arrite më pare, per shkak te humbjes se aftesive dhe mundesive ti mirembajme ne nivelin e duhur.

Nese nuk marrim vendime te ndergjegjshme dhe nuk jemi këmbengules e te vendosur per ta ndryshuar pergjithmone rrugen e pavolitshme te jetes ne te cilen gjendemi, nuk do te na hapen kurr dyert e rrjedhes prej te cilave dalin te gjitha gjerat e mira qe i kemi pritur dhe i presim perhere.

Mendimet tona apo mendimet e tjereve qe i pranojme si te verteta dhe u bindemi atyre, i manifestojme praktikisht permes sjelljeve tona. Perseritja e sjelljeve kalon ne shprehi jetesore, e shprehite kalojne ne pasione pozitive apo negative. Pasionet me veshtiresi korigjohen, qofshin ato pozitive apo negative.

Te hysh ne bisedime me armikun symbylltas, i papergatitur, i pabarabart, me duar ne gjepa dhe te marrish vendime te pandergjegjeshme e te nenshkruash verbtas per qeshtje te ndryshme kombtare, humbja, turpi dhe tradhtia eshte e sigurte. I juaj, mësuesi Isë

Ata qe pergatiten sa më shume me njohuri, shprehi e shkathtesi të cilat u shërbejnë t’i zgjidhin situatat problemore që u ndodhin gjatë jetës, ato më pak u shkaktojnë shqetësime, tronditje emocionale dhe më pak i pengojne te ecin më tutje.

Sado te volitshme qe mendojme se jane modelet e tjereve per ta ngritur veten e jeten tone ne fusha te ndryshme sipas atyre, sado qe ato modele i marrim si shembull dhe mund te na kursejne vite mundimesh e te na mbrojne te mos fundosemi ne ujvarat e jetes, jane disa momente kyqe e te rendesishme qe duhet te marrim vendime, te cilat dallojne nga modelet e tjereve.

Derisa ta zotrojme kontrollin mbi mendjen tone, deshmojme se jemi shpirterisht, menderisht, emocionalisht, moralisht, profesionalisht, politikisht, fetarisht, kombtarisht e njerzisht te pa pjekur. Lum ata qe e zotrojne kontrollimin e mendimeve te veta!

Njerezit qe hudhen ne lumin e jetes, pa vendosur më pare mire e kjarte, se ku e si do te dalin dhe deriku do te shkojne, pse po hyjne e a mund te dalin, i bjen ata ne ate pozite qe zihen ngushte shpeshehere, nga grackat e ndryshme qe ua sjelle jeta.

Nese nuk deshirojme te zihehmi ngushte ne grackat e ndryshme te jetes, nuk eshte mire te hyjme ne lumin e saje, pa vendosur më pare ne menyre te ndergjegjeshme, se ku po dojme me dale, deriku kemi vendosur me shku dhe a i posedojme mjetet, mundesite dhe aftesit apo jo, me ia arrite qellimit qe e synojme.

Aftesia e njerezve qe e ngrisin statusin jetesor dhe veten, permes perpjekjeve dhe marrjes se vendimeve ne menyre te ndergjegjeshme, eshte shume inkurajuse, premtuse dhe e suksesshme, per t`i quar perpara proceset jetesore.

Dardanet si njeri nder fiset kryesor te Ilireve, i cili bene pjese ne familjen e madhe te fiseve pellazge, kane dhene kontribute te qmuar ne civilizimin antik pellazge dhe ne themelimin e Trojes e mbrojtjen e saje. Dardanet ishin edhe themelues kryesor te Romes e Bizantit, sipas te dhenave mitologjike, parahistorike, historike e arkeologjike. Per më gjersisht lexo librin e pare Kosova- Antika, te Jusuf Buxhovit, Prishtine 2019

Fatin tone e kontrollojne pa nderprere, per te mire apo per te keq dhe e mbajne timonin e tij nen kontroll, menyra e marrjes së vendimeve, se ku do ta perqendrojme vemendjen per te vepruar diçka, ku do ta perqendrojme vetedijen ti kuptojme gjerat dhe ngjarjet qe na rrethojne dhe çfare kuptimi e vlere kane ato per ne, e ku do ta perqendrojme potencialin tone intelektual e fizik, per rritjen e rezultateve dhe sukseseve gjate jetes.

Njerezit qe e kane te kjarte se çfare dojne, marrin vendime te guximshme e gjejne menyra dhe jane te vendosur t`i bejne realitet vendimet qe i marrin.

Sherbtoret dhe puthadoret e Xhavit Halitit, Kadri Veselit, Hashim Thaçit, Adem Grabovcit, Isa Mustafes, Fatmir Limes dhe Behxhet Pacollit, se bashku me ta, nau kane ngrite ne kembe dhe po rrahin gjoks, si nje klike e vetme intelektualesh e politikanesh te forte dhe patriot te dalluar per komb, per kulture e art, per politike, per fe e per shkence! Runa e shpetona o Zote, ne shqiptareve dhe Kosoven( Dardanine), prej tyre!

Vendosmeria, deshira, bindja, vullneti i forte dhe dashuria per liri e per atedhe e Familjes Jasharaj, e pa pare kund ne bote, ia nderroi epoken kolinialiste te shqiptareve nga Serbia fashiste, permes luftes titanike dhe te guximshme ball per balle me serbian ne Prekaz, duke ia bere me dije Serbise e serbianeve, se tokat shqiptare, me gjithe Sakrificen, i kane bijte e vete qe shperthejne si vullkan dhe u dalin zot trojeve e atdheut te shqiptareve.

Perpos fakteve mitologjike, parahistorike, arkeologjike,“ faktet historike te cilat nxjerrin ne pah se te ashtuquajturat mbindertime shoqerore e politike helene dhe romake, pashmangshem lidhen me shtresimin pellazg, jo vetem si “takim rasti”, por si pjese e nje themeli qe mbi te cilin ishin vendosur bazat e antikitetit”, Virgjili: Aneida, libri III, cituar nga Buxhovi ne librin e tij Antika, fq. 173, Prishtine 2019. Virgjil Maroni, poet romak, lindi afer Mantoves ne vitin 70 para eres sone. Studjoj ne Rome per retorike e filozofi. Krahas veprave tjera “Bucolica”( Kenge baritore), ai la edhe poemen “Eneida”, ku tregohet per peripecite e udhtimit te herojt trojan Eneut, i cili perpara se te arrinte ne Lat per ta formuar mbreterine e tij ne tokat latine qendroi per pak dit ne Butrint. Më gjersisht per kete lexo Jusuf Buxhovin, Kosova libri I Antika, Prishtine, 2019

Nuk ka veper më te madhe njerzore se sa tu sherbesh njerzeve dhe te punosh per te miren e tyre. Kete veper madhore e bejne ata qe i kane kaluar lakmite e qoroditura personale, duke u ndjere te plotesuar se bashku me kenaqesite e tjereve.

Nese i percaktojme vetit qellime dhe e dijme se kah po shkojme, qellimet tona i arrijme me sukses.

Edhe perkunder perpjekjeve heleno-bizantine e latino-romake t`i humbin gjurmet e gjuhes se pellazgeve, mitologjise, parahistorise, historise dhe mbetjet arkeologjike te tyre, ishin perpjekje te kota. Per ta vertetuar kete barbarizem heleno-bizantin e latino-romak qe behej kunder civilizimit e gjuhes se pellazgeve, mjafton ta rikujtojme kerkesen e drejte dhe shume me vend te Zhan Klod Faverial kur thoshte: “ ne vend qe te nxjerrim prej shqiptareve fjale te huazuara nga gjuhet latine dhe greke, a mos do te ishte më mire t`i shihnim ato te huazuara prej latineve dhe grekeve nga gjuha pellazgjike e cila kalon ne menyre te pakushtezueshme si gjuha e parë e ardhur ne Itali dhe ne Greqi, te cilen shqiptaret e percjellin natyrshem si e vetmja gjuhe e ruajtur deri ne ditet tona”, Zhan Klod:” Historia( më e vjeter) e Shqiperise, Tiranë fq.37, cituar sipas Jusuf Buxhovit ne librin Kosova- Antika, fq 154, Prishtine 2019.

Tipat e njerzve me karakter te forte e te mire, nuk i fyejn e nuk i paragjykojne tjeret, nuk merren me etiketime e thash e theme ne dem te tjereve, por ua thojne troq te verteten ne sy, ashtu si e meritojne secili, nuk rrahim gjoks qe jane mbi tjeret por ballafaqohen me te verteten, i luftojne dukurite negative personale e shoqerore kudo qe gjenden ata, i perkrahin e i stimulojne dukurite pozitive, i perkrahin me çdo kusht akteret qe demonstrojne vlera edukative, intelektuale, morale, humane, sociale, politike, fetare e kombtare.

Forca dhe miresia e karakterit te persanave, manifestohet permes punes dhe sjelljeve te matura, permes grumbullimit te diturise dhe mbrojtjes se saje , permes respektimit te edukates dhe arsimit, kultures dhe tradites kombetare, permes atedhe-dashurise dhe sakrifices e flijimit per atdhe, permes respektimit te deshmoreve dhe gjakut te derdhur te tyre dhe permes fjales se dhene dhe mbajtjes se saje, permes qendrimit vertikal e jo horizontal dhe permes ballafaqimit me situata te veshtira.

Nuk eshte mire te behemi ciceron te oborreve mbreterore dhe anarhive partiake per interesat tona, per egoizmin e pa socializuar dhe humanizuar qe mund ta posedojme. Nuk eshte mire te heshtim si te vdekur para keqeperdorimeve, korrupcionit e deformimeve te ndryshme shoqerore e kombetare, sepse demet jane te perbashkta, qe do te kuptohen heret ose vone.

Per lashtësine e pellazgëve, edhe Derada, edhe Samiu, perpos tjereve kane folur ne veprat e kumtesat e tyre, se:” Pellazget janë më i vjetri i kombeve ariane t`Evropes”, permes mbeshtetjes “ne baze te shume shenjave te gjuhes, qe e kane folur pellazget, e cila i perngjane gjuhes qe e flasim sot”. “ Emrat e perendive qe u faleshin pellazget, më vone i ka marr mitologjia Greke dhe ajo e Romaneve, se bashku me shume fjale tjera qe i ka ruajt historia e emrave te vendeve, te cilat gjasojne ne fjale shqipe dhe deshmojne se pellazget mija vjete më pare, kete gjuhe e kane folur sikur qe e flasim ne sot…”. Ne Kongresin e XII te Orientalisteve ne Romë, mbajtur ne vitin 1899, Derada ne kumtesen e tij e tha edhe kete per gjuhen shqipe:” Gjuha shqipe rri menjean, si nje gjuhe origjinale, e pandryshushme dhe jo e perzire ne trung te saje me gjuhe si sanskritishtja, greqishtja, latinishtja dhe gjuhe tjera qe rrjedhin syresh… Vihet re, në nje menyre te dalluar e te qarte tek ajo, nje natyre vetmitare ndaj gjuheve te siperpermendura dhe unë nuk di, as pak as shume, nese nga shume gjuhe tjera ne Bote, ka ndonje qe mund t`i ofrohet”.

Atë që e kemi arritë dhe atë që kemi deshtuar ta arrijmë, eshte rezultat i nivelit edukativ, mendimeve, bindjeve dhe veprimeve tona, ku si produkt i tyre jemi edhe ne, janë veprat tona, sukseset dhe deshtimet.

Mirenjohjet e shperblimet qe u kushtohen gjerave te vogla apo cikrrimave te dites, deshmojne se eshte hequr dore nga vlerat e medha dhe virtytet e rralla njerzore.

Pikpamjet, idete, hipotezat dhe tezat qe i pergjigjen mese miri organizimit te proceseve te ndryshme jetesore, jo vetem qe duhet te degjohen, te lexohen e te shqyrtohen, por ato duhet edhe te perjetohen praktikisht, te ndjehen emocionalisht e shpirterisht, qe te realizohet fati i tyre. Nese ato nuk vlojne ne venat tona, nese nuk na frymezojne zemren dhe mendjen, nuk kane kurrfar vlere praktike per jeten tone.

Kundershtari yne më i madh per te ecur perpara eshte besimi femijeror dhe pritja, se njerezit do te na trajtojne me drejtesi. Drejtesia vjene rralle here tek ata qe e presin dhe besojne ne te si femije duke ngecur ne vend, derisa ajo te vije te ta. Drejtesine, lirine, mbrojtjen e tyre dhe te mirat qe i posedon jeta, duhet ti arrijme vete me te gjitha mjetet e mundeshme, sepse ato nuk vijne vetevetiu nga askush.

Dita dites po vertetohen fakte e gjurme te ndryshme dhene civilizimit njerzore nga ana e pellazgeve, dardaneve, fis ilir dhe ilireve ne pergjithesi, paraardhes te arberoreve e shqiptareve, sipas disa autoreve qe nga antikiteti e deri më sot, te cilet jane mbeshtete ne te dhenat mitologjike, historike, gjuhesore, arkeologjike e permes shume argumenteve tjera. Civilizimi pellazgo- ilir neper periudha te ndryshme, gjithnje e më shume po deshmohet edhe si promotor i civilizimit heleno- bizantin dhe latino-romak, te cilet i kane pervetesuar si te tyre, vlerat civilizuese pellazgo-ilire, permes manipulimeve te fakteve e argumenteve te ndryshme mitologjike, historike, gjuhsore e arkeologjike.

Politikanet tane shqiptar andej e ketej kufijeve tersisht ia kthyne shpinen akademikut prof. Dr. Esat Stavileci dhe nuk e konsultuan asnjehere sa ishte gjalle rreth  ideve te tij brilante e pikpamjeve shkencore per zgjidhjen e qeshtjes sone shqiptare ne gadishullin Ilirik, i cili e kishte deshmuar veten, si intelektual i kalibrit europian e më gjere dhe naj la ne sherbim idet e tij per menyren e zgjidhjes se qeshtjes sone kombtare, te cilat kane kaluar ne harrese.

Kshilltari më i mire i korigjimit te mendimeve dhe sjelljeve tona personale eshte zemra. Po te komunikojme mire e drejte me zemren, ajo nuk na lejon te bejme gabime gjate jetes, sepse gjerat qe nuk deshirojme te naj bejne tjeret, zemra na keshillon qe tjereve te mos u bejme gjera te padeshirueshme. Nese nuk kshillohemi mire e drejte me zemren, bejm gabime te medha njerezore, humane, morale e kombtare.

Nuk vlersohet si politike e vlefshme, vizionare dhe kombtare, politika qe shkele mbi gjakun e deshmoreve, e shkaterron pasurine kombetare, e varfron vendin dhe i lene pa pune e rrugeve rinine shqiptare. I shkaterron institucionet kryesore ne fushen e arsimit dhe edukimit, ne fushen ekonomike e shendetesore, ne fushen juridike e policore, ne fushen politike, fetare e kulturore dhe më gjere.

Pa e ndryshuar menyra e mendimeve, bindjeve e veprimeve tona te disfavorshme, si individ, si familje, si kolektivitet e si komb, jemi te vet denuar qe te jetojme e veprojme edhe matej ne kete gjendje aspak te lakmuar, perplote halle e probleme te pazgjidhura ne nivel personal, familjar, kolektiv e kombetar, perplot varferi , padrejtesi, korrupcion e ngecje ne te gjitha fushat jetesore, brenda e jashte kufijeve, ne mbare trojet shqiptare.

Ne doren tone personale, familjare e kombtare eshte te mos u shkojme prapa dhe te mos i perkrahim llaskucet, sahanlepiresit, shkurtepamsit, puthadoret, te korruptuarit e tradhtaret qe shkelin mbi gjakun e deshmoreve, mbi idealin e tyre, mbi lirine e vendit, qe e varferojne dhe e shkaterrojne shtetin, qe e lene rinine tone rrugeve, e lene te largohet nga vendi, per ta siguruar nje kafshate buke rrugeve te botes, duke ia kthyr shpinen pergjimone vendlindjes dhe atedheut te tyre.

Ata qe udhehiqen nga orekset e ndryshme dhe shprehite e pasionet negative, nga paragjykimet e thash e themet, nga frika, zemrimi e hidherimi i pa arsyshem, nga xhelozia ndaj tjereve apo mbisundimi ndaj tyre, nuk kane mundesi assesi t`u shmangen dështimeve e dhëmbjeve shpirtnore gjatë jetës. Ne te kunderten, ata qe udhëhiqen nga arsyja, durimi, këmbëngulësija, qëndrueshmërija, deshira, guximi, vullneti, menquria dhe dashuria për t’i luftuar dështimet permes punes , planifikimit dhe angazhimit praktik, per ta dhembjet jane më te perballushme, deshtimet me te vogla, sukseset më te medha, raportet mes njerezve më te mira, respekti, mirekuptimi, bashkpunimi, toleranca dhe dashuria më te thella.

Sa shume kemi nevoje per ndryshime personale e kolektive.
Per ta bere kete, më pare duhet te kuptojme se çka duhet ndryshuar e çka jo. Nese nuk bejme perpjekje per ndryshime dhe te kuptojme se çfare duhet ndryshuar, mbesim ne nivelin e ndryshimeve spontane e te paplanifikuar, te cilat behen nen ndikimin e instikteve dhe faktoreve qe ndikojne ne menyren e mendimeve dhe veprimeve tona, te cilat e pengojne rrjedhen e natyrshme dhe te vetedijshme te ndryshimeve progresive gjate jetes.

Sipas shkalles se dinjitetit tone dhe nivelit intelektual, emocional, human, moral, personal, familjar e kombetare qe e posedojme, edhe nivelin e jetes te tille e kemi.
Ne ditet e sotit po manifestohet dinjitet e nivel i ulte politik, intelektual, fetar, profesional, personal, familjar dhe kombetare ne raport mes nesh si komb, e ne raport me tjeret jashte vendit. Gjithashtu po tregojme dinjitet e nivel te ulte intelektual, emocional e profesional edhe ne raport me qeshtjet e ndryshme ekonomike, shendetesore, edukative , arsimore , juridike e fusha tjera jetesore, ku nuk ka mbete asnje fushe e cila dallohet me dinjitet e nivel te larte njerezor e kombetar te organizimit.

Interesimi eshte vetem nje pohim parapelqys. Pohimi nuk eshte fuqi, as perkushtim e as zotim per te bere diçka te rendesishme e me vlere, personale, familjare, institucionale e kombtare,” por eshte vetem nje lutje e dobte, madje e thene pa e besuar plotesisht e si duhet ne te vertete”.
Shembuj te pohimeve parapelqyse jane: ” Do te me pelqente te beja ma shume para”, do te me pelqente te rrija ma prane femijeve te mi”, ” dote me pelqente te beja nje ndryshim te madhe tek vetja” dhe shume shembuj tjere parapelqys sikur keta shembuj.
Pa vendos me perkushtim dhe pa u zotuar te arrijme rezultate e suksese te ndryshme politike, shoqerore, kulturore, historike e shkencore, pa vendos e u zotuar se çfare personaliteti  do te behemi. Pa i vendos edhe standartet efektive e te pranushme te sjelljeve tona, qe te merremi me perkushtim praktikisht, per te bere diçka te suksesshme dhe per t`i arrite gjerat me vlere qe i synojme, do te mbetemi perjetesisht vetem ne suaza te interesimeve, duke frenuar veten ne nje vende me nje status te pandryshuar dhe me nje standard te ulte jetesor, njerezor, politik, kulturor, htorik, shkencor, moral, human e kombtar.
Lexusi im i dashur, vetem interesimi per te bere diçka me vlere rrethe ndryshimit tone dhe statusit jetesore, nuk eshte i mjaftushem, pa u zotuar e pa u perkushtuar seriozisht, qe ta ndryshojme veten dhe statusin tone jetesor personal, familjar, institucional, shoqeror e kombtar. I juaj, mësuesi Isë

Nese drejtoria ne bashkpunim me pedagogun e psikologun e shkolles dhe ne bashkpunim me mesimdhenesit e familjaret e nxenesve, nuk bejne perpjekje te organizuar ne menyre profesionale nen udheheqjen e pedagogut dhe psikologut, t’i kuptojne sa më drejte shkaqet e sjelljeve devijante te nxenesve ne shkolle, rrezikojne shume ne permiresimin e sjelljeve te tyre, ne uljen e autoritetit te vete rreth ndikimit te mirefillt ne organizimin e procesit edukativ-mesimor, ne ftohjen e mardhenieve nxenes-mesimedhenes, ne uljen e autoritetit qe e posedon shkolla dhe ne zvoglimin e mundesive te saje qe te edukoi, formoi e te pergatis personalitete te zhvilluara per nje jete me te mire e me te begatshme dhe më te frytshme per nxenesit.
Nese ftofen mardheniet nxenes-mesimdhenes, efekti i punes edukative e mesimore do te ulet fare dhe mesimdhenesi do te bie ne ato pozita, ku autoritetin e vete e mbeshtet ne veprime te ulta, permes ndeshkimit te nxenesve me nota te dobta, apo anasjelltas permes vleresimit jo objektiv e te duhur dhe permes sjelljeve te ndryshme e te pamatura ne raport me nxenesit, gjithnje  pa u perpjekur fare qe te kuptoi gjendjen e nxenesit i cili ka ardhe ne nje pozite te palakmuar e devijante, ti themi me sjelljet e veta, dhe arsimtari brenda mundesive te veta  ti ndihmoi nxenesit qe ta tejkaloi ate gjendje te papershtatshme momentale. Per ta realizuar kete objektiv mesimdhenesit, eshte shume e veshtire pa ndihmen e drejtorise dhe ndihmen profesionale te pedagogut e psikologut te shkolles.
Mesimedhenesi qe mbeshtet autoritetin e vete permes ndeshkimit te nxenesve me nota te dobta e me masa tjera jo adekvate dhe nuk bene perpjekje fare ne bashkpunim me pedagogun dhe psikologun e shkolles qe ti kuptoi shkaqet e sjelljeve devijante te nxenesit dhe tu ndihmoi sa do pak atyre ne menyre profesionale sipas udhezimeve te pedagogut e psikologut ne bashkpunim, per ti nxjerr nxenesit nga ajo gjendje jo e lakmuar, per te cilen mese paku jane fajtor nxenesit, humb tersisht misioni i shejte qe duhet ta posedoi vazhdimisht mesimdhenesi.
Sa me shume qe perhapet neper shkollat tona dukuria e ndeshkimit te nxenesve permes notes, apo shperblimit shkel e shko permes saje, e masave tjera jo adekvate ndeshkuese, jo veteme qe nuk mbrohet fare autoriteti i mesimdhenesit, jo vetem qe nuk mbrohet shejnteria e misionit te tij por autoriteti i tije dhe i shkolles ne pergjithesi do te rrenohen tersisht, duke shkaktuar edhe me shume sjellje devijante tek nxenenesit ne shkolle e gjetiu.
Nxenesi i ndeshkuar me masa jo adekvate dhe me veprime te ulta jo profesionale, ne nje menyre apo tjeter nga mesimdhenesi apo udheheqeisa e shkolles, doemos do te manifestoi sjellje agresive ne deme te disiplines ne shkolle, ne deme te ineteresimit per mesim, ne dem te raporteve nxenes arsimtar, ne dem te raporteve mes shokeve e shoqeve dhe ne dem te ruajtjes se inventarit shkollor dhe sanitarise se shkolles ne pergjithesi.
Ai qe eshte mesimdhenes i mire bene perpjekje te vazhdueshme ne bashkpunim me pedagogun e psikologun e shkolles t’i kuptoi sa me shume e sa me drejte shkaqet e sjelljeve te secilit nxenes, qe tu dale ne ndihme atyre ne bashkpunim me sherbimin professional te pedagogut e psikologut te shkolles, sipas nevojes qe kane nxenesit, per ti nxjerr sa do pak nga pozita e tyre jo e lakmuar e cila shkakton sjellje devijante te tyre.
Mesimdhenesi i mire, merr informacion te mjaftushem per gjendjen dhe rrethanat e nxenesit ne familje e ne shkolle nga organet profesionale e udheheqese te shkolles, per te kuptuar shkaqet e ndikimit  qe rrjedhin nga familja e nxenesit e cila mund te mos i posedoi dy prinderitse apo njerin prej tyre, a i ka te divorcuar prinderit  mes veti, si qendrojne raportet mes tyre, e mes femijeve, si eshte gjendja shendetesore dhe ekonkonomike ne familje dhe si eshte gjendje shendetesore e vete nxenesit, po ashtu merr informacion edhe per raportet e nxenesit me shoke e shoqe e shkolle dhe  mes arsimtareve tjere, qe te kete nje qasje më profesionale e më pedagogjike ndaj kesaj kategorie nxenesish qe kane nevoje per nje perkujdesje te veçant e profesionale pedagogjike e psikologjike.
Shume nxenes kane probleme te ndryshme psikologjike e pedagogjike qe shkaktohen per shkak te frikesimeve, hidherimeve, pikellimeve, zemrimeve te ndryshme dhe per shkak te tensioneve emocionale dhe streseve te jetes se tyre, te cilat jane te domosdoshme te kuptohen drejte nga ana e mesimdhenesit qe te kete nje qasje me te perkushtuar e me te kujdesshme ndaj nxenesit, sipas udhezimeve profesionale te pedagogut e psikologut te shkolles.
Mesimdhenesi i mire duhet t’i kuptoi dhe ti respektoi dallimet e ndryshme mes nxenesve per nga inteligjenca e tyre, per nga talenti, motivacioni, deshira, aspirata dhe kurreshtja ne procesin e mesidhenjes dhe mesimnxenjes, qe ti trajtoi më profesionalisht veqe e veqe secilin dhe tu jap kurajo e force me te madhe per mesim e per jete atyre, gjithnje mbeshtetur ne rekomandimet profesionale qe dalin nga pedagogu e psikologu i shkolles e jo sipas bindjeve subjective e te rastit per nxenesin.
Mesimdhenesi i mire bene perpjekje qe te kuptoi sa me shume e sa me drejte, se nder shkaqet e sjelljeve devijante te nxenesve ne shkolle, mujne me qene menyra e perkujdesit familjar ndaj femise se tyre, kualiteti i punes se mesimdhenesit ne lendet mesimore, menyra e sjelljes se tyre si mesimdhenes e si edukator, numri i madh i nxenesve neper klase, inventari i dobte shkollor, mungesa e kabineteve shkollore dhe paisjes se tyre me mjete te duhura mesimore, niveli i pastertise e i ngrohjes ne shkolle, regjistrimi, vlersimi, notimi dhe kalimi i nxenesve pa respektimin e kritereve te duhura pedagogjiko-psikologjike, menyra se si udhtojne nxenesit me ardhe ne shkolle, menyra e funksionimit apo mosfunksionimi te sherbimit pedagogjik e psikologjik ne shkolle, i cili eshte deinstaluar fare nga institucionet tona edukativo-mesimore dhe shume e shume faktor tjere qe ndikojne ne menyren e sjelljes se nxenesve ne shkolle, pa fajin e tyre.
Te gjithe keta faktor qe u permenden me larte, ndikojne ne nje menyre apo tjeter ne formimin e personalitetit, tipareve dhe karakterit te nxenesve, te cilat manifestohen permes sjelljeve te tyre dhe per çudi ne fund te fundit, pa fajin e nxenesit, mese shumti fajsohet, perbuzet, lehet pas dore dhe ndeshkohet nxenesi, permes notes e ndeshkimeve tjera jo edekvate, jo profesionale, apo vlersohet shkel e shko me nota positive aspak objektive, qe eshte nje  padrejtesi e madhe, e cila i behet nxenesit ne dem te lirive dhe te drejtave te tija personale.
Lexuesi im i dashur, nese je ne poziten e nxenesit apo studentit, perpiqu me forcen tende qe ta perballosh ndikimin e faktoreve te shumte te cilet u permenden me larte, ne menyren me progresive. Nese je ne poziten e prindit, beje me te miren e mundeshme, qe ti rrisish dhe ti edukosh sa me mire e sa me drejte femijet tu. Nese je ne poziten e mesimdhenesit, kryje me ndere e me perkushtim detyren tende profesionale pedagogjiko-psikologjike. Nese je ne pozita udheheqese prej atyre me te lartat e deri te ato me te ultat qe i perkasin lemise edukativo-mesimore, duke perfshire dhe ministrine e arsimit ne nivel vendi, beje nje udheheqje qe i ploteson te gjitha kriteret bashkohore, per aqe sa te kesh mundesi ne duarte tuaja, qe udheheqja te shkon ne favaor te institucioneve e jo ne deme te tyre. Te shkon ne favor te mesimdhenesve, te nxenesve dhe ne favor te  gjithe stafit punues e udheheqes neper keto institucione te kesja lemije, qe mos ti perfshije anarhija, papergjegjesia, mos puna, intervencat, korrupcioni, lidhjet familjare e farefisnore dhe lidhjet partiake, te cilat po ia humbin per dite e me shume autoritetin  e ketyre institucioneve dhe imunitetin, per ti perballuar dukurite devijante te cilat po ndikojne me te madhe ne menyren e edukimit te nxenesve tane neper shkolla e fakultete.
I juaj, mësuesi Isë