Synimi i shkollave fetare islame te perhapura ne trojet shqiptare

Ne trevat shqiptare osmanet themeluan institucione te shumta fetare per ta perhapur besimin dhe kulturen arabo-islame ne dem te kultures dhe gjuhes se shqiptareve, e ne favor te asimilimit dhe tjetersimit te tyre.                                                                                                                                                     Per ta objektivizuar synimin qe e kishin osmanet, me urgjence filluan ti perhapin xhamijat neper trojet shqiptare, per tu bere konkurence kishave ortodokse e katolike, si “ Xhamia e  Sunkur Çaush Beut ne Manastir, viti. 1434, Xhamia e Sulltan Muratit II ne Shkup, viti 1436, Xhamia e Is`hak Beut ne Shkup, viti 1438”, Naser Ramadanit: Depertimi Osman ne Maqedonij dhe zhvillimi i arsimit… “Hana e re”, 1419\ 1998, fq. 73. Xhamia e  Sulltan Mehmet Fatihut ne Prishtine, viti 1461, Xhamija e Iljaz bej Mirahorit ne Korçë, fundi i shekullitXV, Dr. Hajrullah Koliqi: Historia e arsimit dhe mendimit pedagogjik shqiptar, fq. 72                                                                                                                                                                                                        Osmanet happen edhe shkolla fetare pran gjamijave e teqeve apo brenda tyre, si mejtepet apo shkolla filestare islame, medreset apo shkollat e mesme e te larta islame, si dhe bibliotekat pran tyre. Ne keto shkolla perveq besimit islam dhe edukimit moral, nxenesit mesonin edhe gjuhen persiane, arabe e turke. Turqishtja ishte gjuhe zyrtare e pushtusit osman, ne dem te gjuhes shqipe. Nxenesit perveq mesimit te ketyre gjuheve dhe besimit islam, mesonin edhe letresi me tradite nga gjuha persione, arabe e turke. Mesues neper keto shkolla apo mejtepe e medrese te shumta qe ishin perhape neper trojet shqiptare, ishin hoxhallaret qe e merrnin besueshmerin nga kleri islam i Stambollit per ta ushtruar kete detyre neper shkolla islame, medrese e mejtepe qe ishin haper per shqiptaret ne trojet e tyre gjate mesjetes e  deri ne shpalljen e pavaresie se Shqiperise ne vitin 1912.                                                                                                                                                                                                                                                                        Ne shekullin e XV- XVIII, populli shqiptar dhe trojet e tyre u ndane sipas tri feve: Islame, ortodokse dhe katolike. Bartesit dhe drejtusit e arsimit te asaje kohe ishin kisha katolike e ortodokse, kleri katolik e ai orodoks dhe xhamijat e kleri islamik. Ne trojet shqiptare te veriut ishin shkollat katolike, ku mesimi mbahej ne gjuhen latinishte e italishte me shkrim latin, mesues ishin prifterit katolik. Ne trojet shqiptare te jugut, ishin shkollat ortodokse, ku mesimi mbahej ne gjuhen greke e at sllave sipas nevojes, mesues ishin kleriket ortodoks. Shkollat osmane u perhapen ne te gjitha trojet shqiptare, ku mesimi mbahej ne gjuhen osmanishte me shkrim arab, mesues ishin hoxhallaret. Ne trojet shqiptare funksiononin vetem shkollat e huja osmane, katolike dhe ortodokse te derigjuara nga te huajte. I juaj, mësuesi Isë