Zvillimi i te kuptuarit tek nxenesit, rritja e vullnetit, deshires, dashurise dhe disiplines ne mesim tek ata dhe zhvillimi i te menduarit kritik, racional e analitik eshte dhe do te mbetet problem e synim qendror i mesimdhenesve dhe mesimdhenjes ne secilen lende dhe ne secilin nivel te shkollimit.
Perfshirja e nxenesve ne procesin e mesimdhenies e mesimnxenies, ka te beje me aktivizimin e tyre maksimal ne pervetesimin e permbajtjes se temave mesimore. Nese nuk behet knaqshem perfshirja e nxenesve ne procesin e mesimdhenjes dhe mesimnxenies, permes formave, teknikave, metodave, mjeteve, pytjeve dhe instrumenteve te ndryshme mesimore, rezultatet e nxenesve do te jene te ulta.
Synimi me i larte i mesimdhenesve gjate mesimdhenjes e mesimnxenjes eshte arritja e suksesshme e nxenesve qe ta kuptojne plotesisht detyren e dhene apo permbajtjen e temes dhe njesise mesimore ne fjale, qe te mos mbesin ata vetem me kuptueshmerin e pjesshme apo mos kuptueshmerine fare te asaje permbajtje.
Me konkretizimin, racionalizimin, ekonomizimin e shkallshkallshmerine e mesimdhenjes dhe mesimnxenjes nenkuptojme paraqitjen reale, konkrete, racionale, ekonomike dhe paraqitjen e shkallshkallshmerise sipas moshes se nxenesve dhe nivelit te shkollimit, edukimit e mesimit te tyre. Nenkuptojme ngritjen sa me te larte te kuptueshmerise se nxenesve, pershkrimin dhe shpjegimin e kjarte te koncepteve te ndryshme, te folurit konkret e te pranueshem per nxenesit, i liruar tersisht nga fjalet e panevojshme.
Mesues i pasuksesshem eshte treguar ai mësues qe eshte burokrat, hijerende, i njeanshem, i ftohte, i terhequr ne vetevete, i ngurte, i ashper, i merzitshem dhe monoton ne punen etij ne raport me nxenesit. Eshte ai qe tregohet i njetrajtshem, apatik, dhe i pa sigurte me veteveten, i pandershem, inatçor, i padashur dhe me gabime tjera te shumta ne raport me kolektivin, ne raport me nxenesit, ne raport me organizimin e procesit edukativ e mesimor gjate orarit te punes se tije, ne raport me udhheqesine e shkolles dhe ne raport me prinderit e nxenesve.
Njohurite e vecanta qe duhet ti posedoi nje mesues i suksesshem jane: -Njohja e zhvillimit te nxenesit neper periudha te ndryshme te tij, -Njohja e mjedisit jashte klases dhe jashte shkolles ku bene pjese nxenesi, -Njohja e mire e permbajtjeve mesimore te lendes per te cilen eshte kopetent mesimdhenesi dhe dallimi i permbajtjeve ne ato qenesore dhe ne ato sekundare, -Paisja me nje tersi njohurishe te vlerave themelore morale e kombtare, qe e udheheqin mesimdhenesin gjate gjithe punes se tij edukative-mesimore dhe jashte saje, -Njohja e mire dhe dallimi se si mesojne nxenesit neper etapa te ndryshme e si mesojne te rriturit, qe tua lehtesoje nxenesve sa do pak procesin e nxenjes ne mesim, pervetesimin e njohurive dhe kuptueshmerine e tyre, -Njohja ne themel e kultures pedagogjike, psikologjike, didaktike, metodike e metodologjike, per me qene sa me i afte e sa më i pergatitur mesimdhenesi me e trajtuar si arte e si shkence mesimdhenjen e mesimnxenjen para nxenesve, gjate nje ore mesimore.
Mesues i suksesshem ne mesimdhenje eshte ai mesues qe demonstron respekt, mirkuptim, bashkpunim, tolerance e dashuri ne raport me nxenesit. Ai mesues qe eshte terheqes dhe me humor te konsoliduar sipas situatave, eshte me virtyte te larta morale, intelektuale e kombtare, eshte entuziast e optimist dhe i drejte ndaj nxenesve, eshte i afert me ta, demokrat, i pergjegjshem dhe i kuptueshem, eshte syqele, i ekuilibruar, nxites dhe motivues i nxenesve per mesim, eshte i matur dhe me vetebesim ne punen e tij me nxenes.
Mesimdhenja e mesimnxenja e sukseseshme, varet tersisht nga menyra e formimit te kultures profesionale, pedagogjike, psikologjike, didaktike, metodike e metodologjike e mesimdhenesit dhe nga menyra e edukimit dhe formimit te tipareve te karakterit e personalitetit te tij ne pergjithesi.
Nuk duhet te mbizotroi reklama mbi filozofine e jetes. Asgje e rastesishme nuk eshte ne jete, as reklama! Filozofia e jetes nuk eshte reklame por urtesi, menquri, largpamesi, modestij, respekt e dashuri. Lum kush e kupton akumulimin e menqurise ne filozofine e jetes!
E ardhmja e nje kombi eshte e vendosur ne vetedijen e nderdijen e tij kolektive. Çfarë fare mbjelle në ndërdijen e vete nje komb, frytet e asaje fare do ti korr .
Eshte per te na ardhur keqe se sa ia kemi kthyer shpinen dhe e kemi zvogluar bukur shume vullnetin e dashurine per librin, per leximin, hulumtimin dhe studimin, qe permes librave te paisemi me pervoje te ndryshme njerzore e profesionale qe bartin librat dhe te pergatitemi denjesisht rreth edukimit intelektual, moral, human, social, estetik, kombtar e njerzor per jete te lumtur e te devotshme personale, familjare, shoqerore, institucionale, shtetnore e kombtare.
Nuk mund te behemi te pasur, dijetar, politikan te mirfillt e vizionar, fetare te sinqert qe e besojme Zotin sinqerisht e pa lajka, nuk mund te behemi edukator te femijeve tane ne familje dhe edukator te gjeneratave te reja, nuk mund te behemi kombetar te guximshem e vizionar, te dashur, punetor dhe sakrifikues per atedhe e per liri, nese nuk lexojme, nuk mesojme, nuk studjojme e nuk hulumtojme dhe nuk paisemi me njohuri bashkohore, te cilat i kerkon pasuria, i kerkon dituria, i kerkon politika, feja, i kerkon edukata, kultura, i kerkon familja, shteti dhe kombi?!
Pa potencialin e fuqishem njerezor, i quajtur lexim, mesim, studim e hulumtim dhe pa vullnetin e forte e dashurin e madhe ndaj librit, do te mbesim pak njerze apo hiq njerze per veteveten, per familjen e kombin, per shtetin dhe mbare njerezimin e botes.
Ju nxenes e student te dashur shqiptar, politikan e fetare, biznismen e intelektual, prinder e edukator, mesimdhenes e drejtor dhe prise te shoqatave te ndryshme, kordinator e udheheqes te Unitetit Global Alban- UGA, mos ia ktheni shpinen leximit, mesimit, studimit e hulumtimit deri ne diten e fundit te jetes, duajeni librin si syte e ballit, si zemren dhe si shpirtin, nese keni sa do pake deshire, ta njihni sa me shume veteveten, tjeret, historine tone kombetare, kulturen dhe boten e cila na rrethon.
Marrja e vendimeve te pandergjegjeshme e te ngutshme, qe kane peshe te madhe kombtare e nderkombtare dhe nenshkrimi e vulosja e tyre sy mbyllur i kushton shume shtrejte kombit, shoqerise, shtetit, familjes dhe individit. Per veprime te tilla, Henry David ka thene: “Nuk njoh fakt më inkurajues se sa aftësia e padiskutushme e njeriut për ta ngritur jetën me përpjekje të ndërgjegjshme”. Ne mesin tone kombetar e ne atë politik, ka mjaftë njerze qe marrin vendime në menyre të pandergjegjegjshme. Vendimet e tyre qe i marrin dhe Veprimet qe i bejne, po i sjellin vendit shkaterrim, ngecje në zhvillim e përparim, izolim total, perqarje, ngaterresa, pozicione te disfavorshme mes fqinjeve tane pushtues, humbje teritoresh, korrupcion, pervetsime te paligjshme te pasurise, befasira para nderkombetareve e para botes me sjellje te pa ndergjegjegjshme fare kunder interesave te pergjithshme kombtare. Për keto sjellje te pa ndergjegjegjshme, çmimin po e paguajm shume shtrejtë si komb, fatkeqesishte!.
Eshte ne nderin tone e te pasardhesve tane, vendimet te cilat i marrim gjate jetes, ta kene nivelin e duhur te ndergjegjesimit, qe mos ta paguajm shtrejte ne, e pasardhesit tane, haraqin e gabimeve qe i bejme.
Dy shqiptar qe e gjuajten gurin ne ujrat e Serbise e te Rusise, njeri president i Kosoves e tjetri kryeminister i Shqeperise, nuk po mujne ta nxjerrin 200 burra te menqur nga Kosova e Shqiperia!
Duhet te jemi sa më te vemendshem se me cilat permbajtje te mendimeve po e ushqen vetedija nderdijen tone, sepse nderdija jone eshte nje kopsht ku mbillen farat e mendimeve te cilat lindin, rriten dhe zhvillohen ne te dhe i imponojne sjelljet tona gjate jetes, qe ato te behen sa më pare realitet i yni. Farat qe i mbjellim ne kopshtin e nderdijes permes mendimeve tona, munde te jene fara qe prodhojne barishta e therra te egra, mund te jene fara qe prodhojne bime te cilat japin fryte te mrekullueshme. Per aqe sa kemi kujdese ne kete qeshtje, po per aqe do ta kemi jeten e lumtur, te begatshme, njerezore, te lire, te pavarur, te dinitetshme e kombetare.
A nuk eshte mjerim shpirtnor ne ato momente kur mburremi para dikujt duke bajte fjale djathtas e majtas ne dem te tjereve, duke trilluar thash e theme kunder tyre, qe te paraqitemi vet viktima e heroj, per te zhvate diçka, edhe pse nuk kemi bere asgje me rendesi, edhe pse nuk kemi perjetuar asnje tronditje shpirtnore me humbjen e ndonje antari te familjes, edhe pse nuk kemi marre plage te renda trupore e as humbje ne pasuri e kariere?!
Gjendja mjere shpirtnore pasqyrohet edhe permes mburrjes me dinakerine, cinizmin, pabesine dhe lajkat qe ua bejme bashkvendaseve, miqeve me te dashur dhe bashkekombaseve, e jo me rrespektin, dashurine, ndihmen e bashkpunimin qe duhet bere me ta
Punsimi i pedagogut dhe psikologut neper qerdhe, ente parashkollore e neper shkolla te mesme te ulta e ne ato te larta, eshte nje krah i forte sherbimi i tyre profesional pedagogjik e psikologjik, duke vendosur neper keto institucione edukative e mesimore rende e rregull, disipline e vullnet dhe angazhim te mirfillte te stafit mesimor dhe nxenesve ne procesin e organizimit mesimor e edukativ. Ky sherbim eshte edhe nje krah i forte profesional ne ndihme te udheheqesise se shkolles, stafit mesimdhenes, stafit te nxenesve, prinderve te nxenesve, bashkpunimit shkolle familje dhe stafit teknik te mirmbajtjes se higjenes, ngrohjes dhe stabilimenteve te sanitarive te ndryshme ne shkolle, pa te cilin sherbim eshte e pamundeshme te vihen ne rregull gjerat e ndryshme organizative ne brendine e shkolles.
Sa më large ndikimit te simpatise e antipatise, mitos, lidhjeve farefisnore dhe partiake te jete mesimdhenesi, aq me objektiv e real do behet procesi i cilesimit dhe notimit te nxenesve e studenteve tane dhe aq më shume do favorizohen vlerat madhore te diturise, edukates, arsimit dhe mesimit ne pergjithesi dhe do tu ipet maksimalisht haku secilit nxenes e student sipas merites e vleres se tyre qe e posedojne ne fushen intelektuale, morale, sociale, humane, kombtare dhe ne shprehi e shkathtesi te ndryshme.
Nese deshirojme ta drejtojme jeten personale, më pare duhet ta marrim kontrollin sistematik mbi veprimet tona dhe mbi menyren e marrjes se vendimeve gjate jetes. Çdo gje qe na ndodhe, eshte pasoj e veprimeve dhe menyres se si marrim vendime per te vepruar. Ajo qe e percaktone fatin tone, nuk jane rrerthanat mes te cilavce jetojme, por vedimet qe i marrim dhe veprimet qe i bejme gjate jetes.
Ka njerze, qe kane poseduar privilegje te medha, nga familja, nga pushteti dhe rrethana te ndryshme qe e karakterizojne nje gjendje te lakmuar por ne fund e kane humbur tersisht,per shka te marrjes se vendimeve e veprimeve te pa matura. Ka edhe njerez qe nuk kane poseduar kurrfar privilegjesh ne pasuri, ne kariere, e ne rrethana tjera, por i kane arrite gjitha te mirat e kesaje jete, nen perkujdesin e duhur te veprimeve dhe marrjes se vendimeve te tyre personale.
Që 20 vite pas luftes po perhapet korrupcioni ne trojet shqiptare dhe nuk ka te ndalur. Po perhapet trafikimi me qenje njerzore e me substanca narkotike dhe prostitucioni, edhe pse eshte premtuar nga politikanet tane tolerance zero ndaj ketyre dukurive negative. Eshte premtuar se do te pengohet shperngulja masive e popullates dhe te rinjeve tane nga trojet e veta per shkak te varferise e papunesise, perkundrazi po rritet papunesia e varferia dhe trojet shqiptare ne vazhdimsi po zbrazen dita dites perhere e më shume nga popullata e vete. Eshte premtuar e premtuar, genjyer e genjyer, mashtruar e mashtruar per drejtesi e per barazi, per zhvillim e punesim ne pergjithesi, te mos ket edhe metej varferi dhe prap e prap po vazhdon kjo tradite qe fare eshte qorodite, ne dem te popullit qe aqe shume vuajti dhe po vazhdon te vuaj nga premtimet dhe mashtrimet e ndryshme te paskrupullta. Si po duket shkaktar i kesaje gjendje te mjerushme jane angazhimet brilante e vizionare te lidreve tane te larte politik, qe ta krijojne nje marrveshje gjithperfshirese sa më par me Serbine, edhe nese ka nevoje tia falim Serbise Kosoven e Shqiperine dhe te shperngulet popullata tersisht nga keto dy vende, qe te kemi paqe te perhershme mes dy shteteve, edhe po mbetem ne shqiptaret neper tenda rrugeve te botes.
Populli shqiptar po perballet me ngjarje te vrazhda e shqetesime te turpshme, nenshtruse, poshtruse e shkaterruse ne sektorin e politikes, arsimit, policise, drejtesise, shendetesise etj, ne vend qe te perballet me inovacionet e domosdoshme e produktive per vendin tone. Nga kryeneqet, lakmitaret dhe te smuarit prej nje egoizmi te trishte e te pasocializuar fare, po perjetojme gjera aq nenqmuse te cilat nuk i meritojme.
Po na e perbaltin imazhin per jeten ata qe duhej te ishin shembulli i mirè per ne.
“A ka ndokund ndonje shitore,
A ndonje tezge kot me kot …
Te blej me ca qindarka qorre.
Jo buke, por pak durim o Zot!”- Xhevahir Spahiu,
Eshte mekat, mendjelehtesi, shkurtpamesi dhe tradhti ndaj interesave kombetare, shtetnore, familjare dhe personale, tu besohej premtimeve boshe, mashtrimeve dhe genjeshtrave te pafund te politikaneve tane, qe po i serviren Europes dhe se bashku me te, po e shkatrrojne shtetin e Kosoves, pasurite tokesore e nentoksore te saje dhe po i shesin ne menyre te turpshme asetet më te medha te pasurise kombtare, per leverdite e veta dhe per leverdite e pushtuseve tane e qarqeve te ndryshme antishqiptare, qe jane pozicionuar per ti mbrojtur leverdite e tyre, ne dem te interesave tona shtetnore e kombtare.
Eshte premtuar ne vazhdimsi nga politikanet tane se do behet investim i madh per zhvillimin e bizneseve, jo vetem qe nuk u be kjo, por perkundrazi po merren vjedhtas pasurite e perbashkta kombetare, duke i pervetesuar padrejtesisht ato per interesat e veta personale, familjare e klanore. Eshte premtuar themelimi i komunave, ne Kodren e Trimave, ne Zonen e Hasit dhe te zhegres, nuk u realizuan, sepse politikanet tane ishin e jane te zene duke u perpjeke per themelimin e ashtuquajtur te “Asociacionit te komunave serbe” dhe me rregullimin e demarkacionit kufitar me malin e Zi, qe tia falin mbi 8200 hektare toke. U premtue liberalizimi i vizave per nje kohe te shkurter, edhe ky premtim doli me shume se sa nje genjeshter. U premtua se do te paditet Serbia per gjenocidin e bere ndaj popullates shqiptare ne Kosove, edhe kjo deshtoi, sepse politikanet tane ishin te zene duke e trashe kumarine me Serbine e me Europen qe ti falin troje asaj, se bashku me Trepqen e Ujmanin, si asete te medha te pasurise kombtare dhe per tia fale tersisht edhe veriun e Kosoves. Hajde Europe hajde se bashku me politikanet tane shqiptar andej e ketej kufijve, heee ia pafshi sherrin Serbise qe po e pergdhelni edhe ashtu me duar te pergjakura nga gjaku i shqiptareve, per interesat tuaja personale e te Rusise!
Kolegjet private qe jane perhape endej e ketej trojeve shqiptare dhe po funkcionojne ne te shumten e rasteve me licence e pa licence, me e pa kritere te forta professionale, pedagogjike, psikologjike e metodologjike ne organizimin e procesit mesimor edukativ brenda tyre. Edhe kur marrin licence, ate e marrin thuja se te korruptuar, edhe pse nuk i plotesojne kushtet sipas kritereve ligjore, me pranimin e kuadrit mesimor, me numrin e regjistrimit te studenteve sipas suksesit te cilin duhet ta posedojne ata dhe sipas merites te pranohen neper ato departamente ku regjistrohen, edhe pse planprogramet dhe lendet mesimore, nuk i plotesojne kushtet qe duhet plotesuar nje institucion edukativo-mesimor, edhe pse paguajne para te majme gjepat e varfur te studenteve, edhe pse definitivisht plaqkiten studentet, kur i perfundojne studimet ata nuk kane ku te punsohen, perpos te behen kamarier, punetor sigurimi e puntor krahu me diplome, per ta siguruar buken e gojes dhe ajo menyre e punesimit nuk eshte e siguruar per te gjithe.
Prisit apo pronaret e kolegjeve ne hapsiren e trojeve shqiptare, moton kryesore e kane, per te bere sa më shume propagande qe ta joshin rinine t`i frekuentojne ato kolegje, te cilat i stolisin frekuentusit me grada e tituj shkencor, sa qele e meshel syte, pa u respektuar si duhet e sa duhet kriteret ligjore, pedagogjike, psikologjike, didaktike, metodike dhe metodologjike gjate procesit te organizimit mesimor edukativ, gjate procesit te cilesimit, notimit e testimit, per ta demostruar nje pasqyre sa më reale te njohurive, shkathtesive e shprehive te studenteve tane dhe gjate procesit te ofrimit e skalitjes se njohurive, shkathtesive e shprehive te ndryshme edukative, mesimore, kulturore, shkencore, humane, kombtare e njerzore. Nese e bejme nje hulumtim analogjik mes kolegjeve private dhe univerziteteve publike, kam friken time personale se do te grumbullohen fakte jo te deshirueshme neper te dyja llojet e kategorite e shkollimit mes kolegjeve private e univerziteteve publike, duke bere gare mes veti per kuantitet e jo per kualitet, qe ta ruajne sa më shume prezencen e studenteve neper meset e tyre vepruse, per interesat e veta.
Runa o Zot, prej konkurences kuantitative te kolegjeve private, te cilat po themelohen ne trojet shqiptare sikur kepurdhat pas shiut! Kjo perhapje e ketyre kolegjeve ka marr permasa marramendese, thua se kombi shqiptar ka me miljana banore, me miljana kilometra katror siperfaqe te trojeve te veta. Thuja se e ka nje ekonomi shume te zhvilluar e te persosur, thuja se e ka nje treg gjigant pune, i cili i kerkon qinda e mija te rinje e te reja per punesim, thuaja se nuk ka te ndalur hapja e vendeve te reja te punes dhe punesimi per aq sa ka kerkesa e te shkolluar nga kolegjet private e univerzitetet publike, thuaja se po behet punsimi i tyre pa dallime partiake, farefisnore e grupore dhe pa mito korruptuse e lloje tjera te korruptimit!
Lum ata e ato personalitete qe jane mbreter e mbreteresha ne pamje fizike, ne pergatitje te vertete intelektuale e shkencore, politike e profesionale, morale dhe kombtare, ne veprime te palodhshme e vizionare per favoret e ndryshme te qeshtjes sone kombtare! Sa shume kemi nevoje ne shqiptaret, atedheu i yne dhe liria, per personalitete te tilla qe nuk e lene te vetmuar popullin tone ne ditet e qastet e veshtira, qe po i krijon politika e brendeshme djallezore dhe politika e qendrave te ndryshme anti shqiptare, e kordinuar mire me politiken e fqinjeve tane pushtues greko- sllav. Nuk ia kthejne shpinen atedheut dhe e bejne te pamunduren per ta fituar dhe mbrojtur lirine.
Permbajtjet e njesive mesimore neper tekstet shkollore dhe permbajtjet edukative arsimore qe perfshihen ne literaturen shkollore, dhe mjetet e stervjetruara mesimore apo mungesa e tyre fare, dita dites po hetohen se nuk po i bejne balle kerkesave te kohes dhe nuk po i plotesojne sa e si duhet kerkesat dhe nevojat profesionale e jetesore te mesimdhenesve, nxenesve e studenteve tane, qe te pergatiten sa me mire per nje te ardhme te lumtur e me dinjitet dhe te jene konkurent me tregun tone e më gjere te kohes. Me kete kuader qe po mbulohet ministria e arsimit dhe drejtorite komunale, kam friken time personale, qe ky kuader nuk ka pergatitje e kulture te mjaftushme pedagogjike e psikologjike te merren seriozisht e profesionalisht, edhe me kete segment mjafte te rendsishem per edukimin dhe arsimin tone kombtar, nese deshirojme te mos na e perfshij librin e literaturen shkollore e univerzitare dhe arsimin e edukimin tone kombtar SKRIPTOMANIA dhe mungesa e mjeteve te duhura mesimore.
Kompetenteve te arsimit qe jane pergjegjes per sigurimin e teksteve, literatures, planprogrameve dhe mjeteve mesimore, aspak nuk u shkone mendja ta trazojne shpirtin e ta lodhin koken qe ato te jene ne funksion te perbashket dhe tu pershtaten kritereve pedagogjike, psikologjike, didaktike, metodike e metodologjike dhe kerkesave te nxenesve e studenteve sipas nivelit e shkalles se shkollimit neper institucionet tona edukativo-mesimore dhe tua imponojne zyrtarisht e ligjesisht hartuseve e perpiluseve te teksteve, literatures, planprogrameve e mjeteve mesimore, qe ti formesojne dhe moderojne ato, enkas perpjekjeve qe po behen per tu reformuar arsimi jone kombetar dhe te perputhen si duhet mes veti, per nje funksionim e qellim te perbashket, e pastaj te behet edhe trajnimi e pergatitja e mesimdhenesve permes pedagogut e psikologut dhe sherbimit te tyre pedagogjiko-psikologjike, profesionalisht te pergatitur e pergjegjes profesional brenda shkolleve, per ti trajnuar mesimdhenesit dhe jetsuar qellimet e reformimit ne praktiken e jetes shkollore e univerzitare para nxenesve e studenteve tane, pa patur nevoje te behen shpenzime te medha apo shperlarje parash per interesa te klaneve te ndryshme e per meditje te majme te trajnereve, ne dem te punsimit te pedasgogeve e psikologeve, pasi qe Univerziteti yne publik po pergatit kuader pedagogjik e psikologjik per çdo vite, permes departamentit te pedagogjise e psikologjise ne Univerzitetin e Kosoves, pa u kujdesur askush per statusin dhe te drejtat e tyre ligjore qe u takojne sipas ligjit ne baze te natyres se vendit te punes dhe profesionit per te cilin pergatiten.
Perpilusit e hartusit tane te teksteve, literatures dhe planprogrameve shkollore e univerzitare nuk e mbeshtesin sa duhet e si duhet hartimin e perpilimin e tyre mbi kriteret e parimeve pedagogjike, psikologjike, didaktike, metodike e metodologjike, per te respektuar aftesite psikofizike, moshen e nxenesve dhe studenteve tane neper nivele te ndryshme te shkollimit, nuk e mbeshtesin sipas menyres, shkalles e llojit te shkollimit, qe eshte i ndare ne nivele te ndryshme shkollash e univerzitetesh profesionale, te pergjithshme dhe artistike. Per kete dis`harmoni e mosperputhje te teksteve, literatures dhe planprogrameve shkollore e univerzitare, pergjegjesine e mbane Ministria e Arsimit, depertimi i korrupcionit ne meset e saje dhe kompetentet e korruptuar qe jane pergjegjes per keto qeshtje mjafte serioze e me rendesi te madhe.
Perpilusit e hartusit tane te teksteve, literatures dhe planprogrameve shkollore e univerzitare nuk e mbeshtesin hartimin e perpilimin e tyre, sa duhet e si duhet ne aftesite psikofizike, ne moshen e nxenesve dhe studenteve tane neper nivele te ndryshme te shkollimit, nuk e mbeshtesin sipas menyres, shkalles e llojit te shkollimit, qe eshte i ndare ne nivele shkollash e univerzitetesh te ndryshme profesionale, te pergjithshme dhe artistike. Per kete dis`harmoni e mosperputhje te teksteve, literatures dhe planprogrameve shkollore e univerzitare, pergjegjesine e mbane Ministria e Arsimit, depertimi i korrupcionit ne meset e saje dhe kompetentet e korruptuar qe jane pergjegjes per keto qeshtje.
Neper shkollat tona mungon punesimi i pedagogut dhe psikologut, qe te funksionoi sherbimi i tyre pedagogjiko-psikologjik , qe te beje percjellje profesionale gjate organizimit te procesit mesimor edukativ, gjate notimit, cilesimit e testimit te nxenesve, gjate menyres se perdorimit te mjeteve mesimore ne klase e ne kabinete per organizimin e procesit mesimor dhe ta ndihmoi, permes konsultave, stafin mesimdhenes per organizimin sa me efektiv te procesit mesimor brenda nje shkolle. Brenda nje shkolle ne mungese te stafit profesional pedagogjik e psikologjik, nuk behet bashkpunim professional shkolle familje, mese i duhur per nxenes, mesimdhenes e prinde te nxenesve, por ai behet shkel e shko nga kush do. Hartimi dhe perpilimi orarit mesimor gjate nje jave, muaj e nje viti, nuke behet nga pedagogu e psikologu i shkolles dhe ne mungese te tyre, behet shkel e shko sipas qejfit te arsimtareve, te cilet e kerkojne orarin tu pershtatet atyre e jo kritereve didaktiko-metodike dhe pedagogjiko-psikologjike, ne interes te efikasitetit te mesimit e ne interes te nxenesve.
Per kete qeshtje delikate duhet te kete kujdese te shtuar e seroz Ministria e Arsimit dhe ti veje punet per se mbari neper shkollat tona, permes punesimit te pergjegjesve profesional per kete qeshtje e jo ta lej kete ne anarhi si deri me tani.
Driten e diturise qe e ndriçon rrugen e secilit dhe mbare njerzise, nuk eshte mire ta keqperdorim si zjarr kunder tjereve e ardhmerise. Disa politikaj, permes “dietareve”, sherbtor te tyre e te djallezise, po e perdorin si zjarr driten e diturise kunder njerzise. Sa shume “intelektual” te tille iu kane bere shqiptarise, jo vetem qe e kane marr marrezisht lapsin ne dore, por marrezisht po e luajne lojen e shejtonise!
Me kete sasi te ndarjes se buxhetit per arsim, per shkolla, per mjete e kabinete mesiomore dhe me kete koficient te pagave per misimdhenes, shkolles tone dhe mesimdhenesve, as per se afermi nuk po u ipet mundesia dhe nuk po u krijohen kushtet, te tejkalohet verbalizmi e formalizmi moneton ne arsimin e edukimin tone kombtar dhe te zavendesohet me arsimin, edukimin dhe mesimin racional, konkretizues, joshes, motivues e i lidhur ngusht me interesat e nxenesve, studenteve dhe shoqerise sone ne pergjithesi.
Me kete status perqmues rreth pagave te mesimdhenesve, qe po ua parcaktojne ligjvenesit per paga, nuk e stimulojne fare mesimdhenesin te jete më pak ” Enciklopedi qe ecen” apo ” Liber qe flete”, e më shume strateg, hulumtus, programer, diagnostifikues, e terapeut pedagogjik e psikologjik, organizator i shkathte i procesit mesimor, keshillues, edukator i mirfillt i nxenesve dhe studenteve, qe ti pergatis ata te jene konkurente ne treg gjate jetes. Diferenca e koficientit 12 me e larte e pagave, me koficientin 2 te pagave te mesimdhenesve, jo vetem qe eshte qesharake, perqmuese por edhe kriminale, qe ti ikun dhjete kategori pagash mesimdhenesve, qe nuk u kane lene kurrfar mundesie atyre, ti perkushtohen me zemer e me vullnet vetem punes se vete profesionale, pa u kyq edhe ne pune tjera te dores se dyte, pas orarit te punes, per ta mbajte gjalle familjen e vete. Paqin faqen e zeze ata antare te komisionit ligjevenes, qe ua kane percaktuar mesimdhenesve tane koficientin e pagave ne nje shkalle kaq perqmuese e dinigruese, edhe pse ata jane edukatore dhe mesimdhenes te femijeve te tyre dhe femijev tjere, qe jane shpresa e ardhmerise se kombit tone!
Sipas gjendjes momentale qe e posedojne tekstet dhe literatura jone shkollore e univerzitare, si burime ku marrin njohuri, shkathtesi, shprehi e edukim nxenesit e studentet tane, te dhenat tregojne se permbajtjet mesimore-edukative ne to, nuk i plotesojne kushtet e parametrave pedagogjik e psikologjik, nuk i pershtaten knaqshem moshes, interesave dhe kapacitetit te nxenesve e studenteve tane, nuk i pershtaten si duhet rangut e nivelit te shkollimit, natyres dhe parapergatitjes per te ardhmen profesionale e kerkesave shkencore edukative dhe nuk i pergjigjen objektivisht kohes, aftesimit e pergatitjes se nxenesve e studenteve per nje jete me te mire, me te begatshme, me te lumtur e më konkurente ne treg.
A po perdoren ne shkollen shqipe apo jo format, teknikat dhe metodat e reja te avancuara ne organizimin e procesit mesimor edukativ, a po i fasadojne ato me nje shkums e me nje shpuze dhe tabele te vjetruar te mesimit ne klase, per shkak te mungeses se mjeteve e kabineteve mesimore, edhe perkunder trajnimit te mesimdhenesve me nje kosto te larte per meditjet e atyre qe nuk jane kompetent e profesionalishte te pergatitur per trajnimin e mesimdhenesve tane? Mesiguri shpresa tani ka mbetur apo jo, tek Keshilli i prinderve dhe krytarit te tij ne nivel te kosoves, qe ta rregulloi kete qeshtje delikate per mesimdhenje e mesimnxenje, ne institucionet edukative, se bashku me burokratet e niveleve me te larta te arsimit, te cilet jane te korruptuar kemb e koke!
A eshte real notimi e cilesimi i nxenesve dhe studenteve neper shkolla e univerzitete tona? Nese jo, kush eshte fajtori per kete qeshtje? A eshte pasqyre reale e aftesive, intelektuale, edukative, morale, sociale, punuse, estetike, kulturore, kombtare dhe shkathtesive e shprehive tjera per jeten notimi, vlersimi e testimi i nxenesve dhe studenteve tane neper institucionet edukativo-mesimore? Nese jo, kush eshte fajtori per kete qeshtje. Ka apo nuk ka percjellje profesionale pedagogjike e psikologjike organizimi i procesit mesimor e edukativ dhe notimi, cilesimi e testimi i nxenesve dhe studenteve tane? Nese jo, kush eshte fajtori per kete qeshtje? Po kush mundet me qene tjeter perpos byrokratizmi, korrupcioni dhe injoranca, qe i ka perfshire zyrtaret, pergjegjes te arsimit nga larte poshte!
Nuk ua ka mbyll vendet e punes SBASHK-u por MASHT-i pedagogeve, psikologeve dhe sherbimit pedagogjiko-psikologjik neper shkolla, qe ta kryejne detyren e tyre profesionale e te shejte ne ndihme po ashtu profesionale ne favor te mesimdhenesve, nxenesve dhe prinderve te nxenesve qe ta japin kontributin e tyre secila pale qe i takon sipas pozicionit. Trajnimin e mesimdhenesve dhe menagjusve te shkollave, nuk mund ta bej kush me mire e me profesionalisht, se sa pedagogu e psikologu i shkolles dhe sherbimi profesional i tyre pedagogjiko-psikologjik ne shkolle, pa patur nevoje te behen shperlarje parash e shpenzime te kota per meditje te atyre trajnereve gjate tranimit te mesimdhenesve, edhe pse nuk jane kompetent profesional per trajnime, si pedagogu e psikologu i shkolles qe duhet me qene prezente brenda ne shkolle duke percjellur ne menyre profesionale organizimin e procesit mesimor.
Edhe perkunder sakrifices se mesimdhenesve para luftes dhe durimit e qytetarise qe e demostruan pas saje per 20 vite me radhe, prap po kerkohet marrezishte nga pushtetaret, qeveritaret, pergjegjesit e arsimit, qe i kane nga 1000 e deri ne 3 mij euro paga, po ashtu edhe disa intelektual, dijetar e keshilli i prinderve me kryetarin e vete, qe kane ra viktime e politizimit dhe kane prirje te kendojne kenge te bukura per oborrtaret e pushtetit dhe qeveritaret, po shpifen si dashamire te arsimit e nxenesve, duke kerkuar edhe metej qe pozicioni i mesuesit te jete pozicion i lypcareve, ne krahasim me tjeret, edhe pse tjeret se bashku me qeveritaret e pushtetaret jane zhvatesit më te medhej dhe keqperdorusit e buxhetit te Kosoves, pa u turperuar fare nga mesimdhenesit, se edhe ata jane familjar dhe pergjegjes para familjes e rrites dhe edukimit te femijeve te tyre. Sa poshte ka ra ndergjegja e disave dhe sa larte eshte ngritur egoizmi i tyre ne dem te tjereve!
Dita dites po politizohen e degradohen profesionet dhe nuk pytet kush fare per profesionin dhe shkallen e pergatitjes shkencore te cilit i ipet edhe pergjegjesia, por pyetet perkatesia politike dhe aftesite e bindjet militantiste partiake te personit, perkatesia familjare e farefisnore, perkatesia politike e kerkesa tjera korruptive. Si mund te quhet ndryshe kjo dukuri, perpos fatkeqesi shtetnore e kombetare, ku per minister te energjetikes emrohet nje historjan, minister i drejtesis emrohet nje kimist, minister i arsimit emrohet nje jurist, e keshtu me radhe emrohen njerze, qe nuk kane pergatitje profesionale e kombtare per te cilen edhe u ipet pergjegjesia. Edhe antaret e akademise emrohen ne kete forme, edhe drejtoret e menagjeret neper institucione te ndryshme e organizata te punes, po ne kete menyre. Kesaje shemtije populli i thot:” Runa Zot prej te shemtuareve e keqbersve”!
Nuk do te kemi zhvillim efektive kombetar, derisa mbulohen fushat e ndryshme jetike, si sektori politik, ekonomik, shendetesor, juridik, arsimor, historik, arkeologjik, kulturor dhe sektore tjere, me njerez qe nuk jane ekspert dhe profesionalist te sektoreve qe u permenden me larte. Fatkeqesisht, profesionalizmi eshte shnderruar tersisht ne militantizem partiak, ne ideologji te ndryshme politike e fetare, qe mese paku vjene ne konsiderate pergatitja profesionale e shkencore e njerzve per sektoret ne fjale.
Eshte qesharake, e demshme dhe kriminale tu ipen pergjegjesi shtetnore e kombetare, politike e fetare, historike e arkeologjike, ekonomike e shendetesore, juridike e arsimore, atyre qe nuk jane te pergatitur profesionalisht, moralisht e kombtarisht, edhe pse jane te pershtatshem e te degjushem politikisht.
Eshte ne nderin tone personal, familjar e kombetar, qe mos ti bashkangjitemi politizimit e degradimit te profesionalizmit, ngritjes intelektuale, morale e kombtare dhe mos ta perkrahim kete rrugtim te imponuar nga politika e kohes, qe po e paralizon tere procesin e zhvillimit shtetnor e kombetar, ne tere hapsiren e gjeografise shqiptare.
Ne si popull ishim e jemi gjumash dhe na del gjumi kur behet teper vone, ishim dhe jemi mburravec qe perdorim fjale te medha e bejme pune te vogla, paraqitemi patriot te medhenje, paraqitemi demokrat te forte, dijetar, revolucionar, trima e atdhetar dhe paraqitemi si te ndershem e humanitar, ndersa ne realitet jemi pak më ndryshe, luftojme më pare vendin tone dhe ne mes veti, se sa qe luftojme me pushtuesit tane.
Edhe metej disa te vetquajtur intelektual, poet e shkrimtare, filozof e dijetare, se bashku me pushtetar e qeveritare, po shfaqin tendenca qe mesimdhenesit e Kosoves ta mbajne koken ulur dhe te pajtojne me statusin e tyre perqmues, edhe pse shoferet e pushtetareve, qeveritareve, paralamentareve e zyrtareve nen ombrellen e hierarkise te oborreve shtetnore, qe mbajne kravata injorantesh, se bashku me vozitesit e tyre, jane te privilegjuar dhjetahere më shume se sa mesimdhenesit tane, permes benificioneve te ndryshme, honorareve e meditjeve me dy, tri e më shume vende pune te uzorpuara, pa kurrfar merite e pa kurrfar pergatitje profesionale per vendet e uzurpuara padrejtesisht , duke shkelur me dy kembet mbi ligjin dhe rregulloren e punes.
Mësuesit e Kosovës fatkeqesisht ne mesin e kesaje anarhije qe e ka perfshire arsimin si lemite tjera shoqerore, po e shiqojne veten te pafuqishëm, se si injoranca e pushtetareve po i shkatërron, qerdhet, entet parashkollore, shkollat fillore e te mesme dhe univerzitetet, shtetin, ekonomine, drejtesine, shendetesine, kulturen dhe perspektiven e mesidhenesve, si misionar te edukimit dhe arsimit te gjeneratave te reja.
Ne shqiptaret si komb, jemi perserites te pakorrigjueshem te gabimeve te medha historike te paraardhesve tane dhe po vazhdojme me avazin e vjeter te gabimeve monstruoze, duke poshtruar veteveten e duke i madheruar tjeret, here nga lindja e here nga perendimi, pa e gjete kurr nje mes te volitshem qe nuk e demton qenjen, dinjitetin, perspektiven dhe unitetin tone kombtar.
Qe nga Iiret dhe Arberit, me princerit e principatat e tyre e deri ne Shqiperine, Kosoven e trojet tjera shqiptare te pushtuara, si po duket, po percillet gjenerate pas gjenerate tek politikanet tane, elementi i tradhtise, zilise, lakmise, egoizmit, karierizmit, mendjemadhesise, bajraktarizmit, lokalizmit, shpifjeve e shpiunazhes mes veti e kunder kombit, duke sherbyer me mjetet më te ulta ne dem te qeshtjes sone kombtare, per favoret e tjereve dhe pushtuseve tane.
Eshte e mundeshme te na denoi Zoti si popull, te na denoi gjaku i derdhur i deshmoreve, gjaku i femijeve dhe gjaku i 15 mije viktimave shqiptare gjate luftes, qe eshte derdhe si lum per mbrojtjen e trojeve tona dhe arritjen e lirise nga pushtusit greko-sllav. Eshte e mundeshme te na denoi si popull Zoti dhe dhunimi, turtura e poshtrimi i 20 mij nenave e motrave shqiptare nga paramilitare, ushtare e police serb gjate luftes, derisa t`i tolerojme te na udheheqin dhe percaktojne fatin tone keqebersit, lakmitaret, zuzaret, te pandershmit, te padijshmit dhe tradhtaret.
Fatkeqesia e atdheut dhe turpi i kombit shqiptar ishin më pare e jane edhe tani, ata qe i falen e po i falin toka malit te Zi, ata qe i dhane e po i japin mundesi Serbise dhe krimineleve serb te krijojne shtet mes shtetit te Kosoves dhe ne dem te tije, ata qe ia forcuan e po ia forcojne temelet Serbise te na zhbije nga faqja e dheut dhe mos ta lej ti qeli syte kurr shteti i Kosoves dhe populli i saje, duke e vrare popullin e duke ia marre pjese pjese tokat e tije, njejte si shtetit te Bosnes e populli te saje, me “Republika Serbsken”. Ata qe nuk po e shohin edhe pas kaq viteve qe ka perfunduar lufta, se e kane ndare Mitrovicen ne dy pjese, njeren per kriminelet serb, qe nuk i lene shqiptaret te kthehen ne shtepite e veta dhe i perzene tjeret ditadites nga shtepite e tyre, ndersa pjesa tjeter e Mitrovices e rezervuar per shqiptare e pakica tjera minoritare, te mbesin te qete ne pjesen veriore raca kriminale serbe. Ata e ata, ata e ata, mos mbetshin pa i gjete ndonje hata, qe padrejtesisht popullit shqiptar ne qafe i kane ra!
Ata qe jane zhyte deri ne fyt ne kanalet e narkomanise e prostitucionit, ata qe ne menyre te organizuar se bashku me pushtuesit tane bartin kolona shqiptaresh nga te gjitha trojet tona, duke i transportuar per ne perendim, qe ta zbrazin sa më pare Kosoven dhe trojet tjera shqiptare nga pjesa ma vitale e popullates se saje, ata qe e kane instrumentalizuar drejtesine, pushtetin dhe kushtetuten per interesat e veta personale e klanore, ata qe ia kane zene frymarrjen e lirshme institucioneve tona shtetnore e kombetare jane keqperdorusit dhe shkaterrusit më te mdhej te shtetit dhe pasurise tone kombtare.
Ata qe e kane uzurpuar shtetin dhe po manipulojne me instrumentet e tij kunder popullit, kunder ardhmerise se tije. Ata qe e kane zhyte ne korrupcion fund e krye Kosoven, Shqiperine dhe trojet tjera shqiptare nen okupim, ata qe po e uzurpojne dhe keqperdorin pasurine e perbashket kombtare, ata qe po krijojne padrejtesi te medha ne punesim e ne shkollim, qe i kane militarizuar trojet shqiptare me militante te verbet e te korruptuar partiak, jane fajtoret më te mdhej qe po hedhin valle kunder vendit e popullit tone, se bashku me pushtusit dhe qarqet e ndryshme antishqiptare. Me keto sjellje e veprime te pamatura e aspak njerzore, e humben edhe perkrahjen e miqeve tane qe na shpetuan nga shfarosja e greko-sllaveve te ballkanit.
Na denon Zoti, na ze fshama e popullit, vuajtjet dhe mjerimi i tij, na vret gjaku i deshmoreve, gjaku i femijeve dhe gjaku i te gjitha moshave, qe e ulen token tone martire me gjak shqiptari, nese rreshtohemi ne rrugen e keqebersve e tradhtareve te kombit dhe u shkojme prapa atyre.
Eshte turp dhe fatkeqesi per nje popull kur i toleron te depertojne lakmitaret, te korruptuarit, te pandershmit, te padijshmit, sharllatanet dhe tradhtaret e vendit ne politike, ne fe, ne arsim, shendetesi, ekonomi, drejtesi, polici dhe ne ushtri!
Vlera madhore e misionit te shejte si mesues, vertetohet dhe e perben krenarine më te thelle e më legjitime, nese arrine deri ne fund te karieres se tij, permes punes se vete edukative mesimore, te formoi dhjetra nxenesish neper gjenerata te ndryshme, qe te jene te vlefshem per jeten e tyre personale, familjare, profesionale e kombtare. Ne te kunderten nuk mbetet shejnteri e as krenari legjitime per mesuesin.
Fytyra e njeriut ndahet ne tri fusha, ku secila fushe i pergjigjet nje pjese te tipareve te karakterit, temperamentit dhe personalitetit tone.
-” Fusha e pare e fytyres nis me mjekrren dhe perfundon tek maja e hundes. Kjo pjese i pergjigjet barkut apo botes se ushqimit tone,
– Fusha e dyte nis me hunden dhe perfundon tek fillimi i vetullave. Kjo pjese i pergjigjet zemres apo botes emocionale, ndjeshmerise sone,
– Fusha e trete nis me vetullat dhe perfundon tek floket. Kjo pjese i pergjigjet trurit apo inteligjences sone”.H.G.Watson
Cila prej ketyre fushave te fytyres eshte me e madhe ne krahasim me dy te tjerat, dominojne edhe tiparet e saje per te cilat pergjigjen.
Nese dominon pjesa e pare me mjekrren dhe gojen, pasqyron personin qe gjate jetes eshte i interesuar më shume per te ngrene, per ushqim e pasuri, kurse per pjesen emocionale dhe per pjesen e inteligjences pak ose aspak interesohet.
Nese tek personi keto tri fusha jane me madhesi te njejte, pasqyrojne personin me tipare te karakterit, temperamentit e personalitetit te zvilluar ne menyre harmonike dhe te permasave njerzore.
Lexusi im i dashur, nese ke deshire te marrish informacion edhe pak më te gjer rreth tipareve te karakterit, temperamentit dhe personalitetit te njeriut, do te ishte e qelluar per fillim ta lexoni librin:” Sistemi i suksesit” Oskar Shelbah dhe librin:” Si të njohësh të tjerët” H.G. Watson, pa i nenvlersuar edhe librat e autoreve tjere te shumte qe flasin per tiparet e karakterit, temperamentit dhe personalitetit te njeriut.
Menyra e te shiquarit, menyra e shprehjes te mimikes se fytyres dhe menyra e te qeshurit, demonstrojne kjarte menyren e tipareve te karakterit, temperamentit dhe personalitetit tone. -” Menyra e shiqimit te rrezuar gjate te folurit, manifeston mungese vetbesimi, shpeshhere edhe pandershmeri te personit,
– Menyra e shiqimit te mire e te hapur, manifeston vetbesim e sinqeritet te personit,
– Nderrim i vazhdushem i mimikes se fytyres, manifeston mbisundimi i emocioneve tek personi, mungese e vetzoterimit dhe paqendrushmeri,
– Qendrim i njellojte i mimikes se fytyres, pasqyron personin qe e mbizoteron veteveten, personin vullnetmadh dhe te palekundur,
– Çipet e leshuara te gojes ne mimiken e fytyres, pasqyron personin me drejtim te gabuar te mendimeve,
– Qeshja e qarte dhe me perzemersi, demonstron personin me respekt dhe tipare te sinqerta,
– Te qeshurit vetem me muskujt e poshtem te fytyres, pa pjesmarrjen e syve, manifeston dyfytyresi, dinakeri te personit, ne raste te tilla fytyra merr grimasa,
– Te qeshurit me njerin çip te gojes, perkatesisht me gjysmen e fytyres, pasqyron personin i cili i nenqmon tjeret dhe cinizmin e tij”, O. Sh
Ngjyra, toni i zerit dhe menyra e te folurit pasqyrojne bukur mire tiparet e karakterit, temperamentit dhe personalitetit tone.
-” Zeri i forte pasqyron personin me fuqi te madhe jetesore,
– Zeri i thelle ka te bej me personin qe posedon temperament burreror, serioz. Te femrat ne te shumten e rasteve pasqyron jete jo normale emocionale,
– Zeri i bute pasqyron mbizoterim te emocioneve, maturi e tolerance,
– Zeri Sokëllites (këllthites), pasqyron personin grindavecë, smirezi dhe cikrrimtar,
– Zeri kuakates i ngjirur pasqyron mungese te vetedijes, shpesh edhe çrregullime shpirtenore ose disharmoni e jetes shpirterore.
– Te folurit mërmërites pasqyron personin me qendrime negative ne jete, me prani te mungeses se vetebesimit, me pandershmeri dhe çrregullim shpirteror,
– Te folurit e qarte paraqet personin me aftesi te mire te perqendrimit dhe te hapur me tjeret,
– Te folurit e ngaterruar dhe pshtjelluar paraqet personin me te menduar te shpejte, me mungese te perqendrimit. Te folurit ngatrrues ndodh shpeshehere me rastin e perfytyrimeve te cilat veprojne ne menyre te nderdijshme”, O. Sh
“Mos pandehni se me trimeri mund te bejme ndonje pune te madhe. Trimeria e shqiptareve nuk e shpetoi dot as Nishin, as Vranjen, as Leskovcin, qe i rrembeu Serbia, as Tivarin e Ulqinin qe i gllabroi Mali i Zi, as Çamerine qe e mori Greqia.
Shqiptarit aq sa i duhet buka, i duhet dituria e nacionalizma. Per te rrojtur si komb, duhet te luftojme per tu bere e per tu njohur si komb”, Mit`hat Frasheri. “Trimeria pa menquri eshte fatkeqesi”, ” nje trimeri i don njëqinde mjeshtri”, popullore. Sa shume budalline e kane demonstruar e po e demonstrojne edhe tani politikanet tane permes trimerise pa menquri, perplote dallavera, marrezi, lakmij e tradhtij, ne dem te popullit shqiptar dhe te mjeres Shqiperi!
-“Menyra e qete dhe e sigurte e te ecurit, pasqyron personin me vetbesim, vullnetmadh dhe personin e denjë per respekt,
– Menyra e zeshme dhe e zhurshme e te ecurit, pasqyron personin e fuqishem, ne te shumten e rasteve paraqet personin e vrazhde dhe te pafytyre,
– Menyra e ngadalshme dhe e qete e te ecurit, paraqet personin e pabesushem, te pandershem, por ka raste qe e paraqet edhe personin e menqur. Kujdesë nga ata qe ecin ngadale!
– Menyra e te ecurit si ne te kercyer, paraqet personin mendjelehte, temperament, i hareshem, ne te shumten e rasteve paraqet edhe personin e siperfaqshem,
– Mynyra e te ecurit ne menyre joharmonike, shpesh e paraqet personin mendjengatrruar”. O.Sh
Gjuha e gishtrinjeve dhe durve flasin mjaft per tiparet e karakterit, temperamentit dhe personalitetit te njeriut.
-” Gishtrinjte e shkurte tregojne personin te cilit i mbisundon interesi material, prirjet per gjera praktike, gjerat shpirterore i pranon vetem emocionalisht,
– Gishtrinjte e gjate dhe te holle flasin per personin qe mbisundojne interesat shpirterore dhe papershtatshmeria per tu marr me pune trupore,
– Gishtrinjte me tul e te mprehte, tregojne personin me prirje per tu defryer.
– Dora e burrave e brydhet dhe e bute, tregon nje temperement femre tek cili mbizotrojne emocionet,
– Dora e forte, e ashtme tek femrat, tregon karakterin mashkullor te tyre”. O.Sh
“Balli i larte, i shtrire ne menyre harmonike nga larte tregon personin inteligjente” Oskar Shelbah.
Sipas H.G. Watson kemi shtat forma te ballit te cilat gjenden tek individ te ndryshem. Secila forme e ballit pershkruhet ne detaje dhe gjersisht, se me qfare tiparesh te karakterit posedon njeriu. Do te ishte me interes per ata qe jane te interesuar te njihen sa ma shume me sekretet e botes se brendeshme te njerzeve. Libri ne te cilin gjenden keto detaje dhe pershkruhen gjersisht te gjitha shejat qe i posedon njeriu ne periferine e kokes dhe trupit ne pergjhithesi dhe menyra e sjelljes, shiqimeve, mimikes se fytyres, ngjyres se zerit e tonit dhe menyres se perdorimit te fjaleve gjat komunikimit me njerze, mbane titullin:” Si ti njohesh te tjeret”, H. G. Wtson, shtepia botuse “Shkolla e jetes”, botues dhe perkthyes Jetmir Shehu, Tirane,1999
-” Kurrizi i hundes i drejte, personi ka prirje per harmoni dhe bukuri,
– Kurrizi i hundes i krrusur apo hunde shkabe, person i pavarur, i qendrushem, guximtar, i vendosur dhe vetzoterues,
– Kurrizi i hundes i thyer apo hunda shalore, munges e te menduarit logjik tek personi dhe person qe perkulet lehte,
– Kurrizi i gjere i hundes, person me fuqi te forte trupore, shpirtmire dhe i kujdesshem,
– Kurrizi i ngushte i hundes, person i ndjeshem, qe ngacmohet lehte, me shqetesime te brendeshme,
– Hunda me hojza apo vrima te vogla, tregon personin modest, vullnetpak dhe frikacak,
– Hunda me hojza apo vrima te medha, tregon personin me energji te madhe jetesore dhe i prirur per tu defryer” O. Sh
Edhe permes hundes sikur permes shejave tjera qe gjenden ne koken dhe trupin e njeriut, mund te mesojme mjaft per tiparet e karakterit te njerzve.
-“Hunda e madhe pasqyron personin me karakter te forte,
– Hunda e vogel pasqyron personalitetin e dobte te personit, ne te shumten e rasteve personin fjalaman e te shkathte,
– Hunda e mprehte bene fjale per personin kurreshtar e koprrac,
– Hunda e shtypur, person i pabrenga dhe i hareshem,
– Hunda e trashe dhe e mufatur, person me epshe te medha, vullnet jo te mjaftushem, shpesh edhe i ashper” O. SH
Qendrimi i trupit vertikal dhe i krrusur tek njerzit pasqyron veti te ndryshme te personalitetit te tyre.
-” Personat me qendrim vertikal te trupit jane mbisundues te vetevetes dhe te vendosur,
– Personat me qendrim te krrusur te trupit jane pa energji, harrestar dhe perkulen lehte”. Oskar Shelbah
“Syte jane pasqyra e shpirtit, sepse permes tyre me shume se kudo tjeter, pasqyrohet karakteri i vertete i bashkfolesit”, H.G. Watson.
– ” Syte e mdhej pasqyrojne njerzit e respektushem, energjik, krenar, veteflijues dhe idealist,
– Syte e vegjel flasin per njeriun e pabese, dinak, shpeshehere edhe per njeriun e menqur,
– Syte me ngjyre te geshtejt dhe te zinje, pasqyrojne njeriun aktiv e te vendosur,
– Syte e kaltert, kujdese, pamja bene te te mashtroje! Syte e kaltert nuk nenkuptojne perhere besnikerine,
– Syte e perhimte pasqyrojne njeriun e forte e te qendrushem,
– Syte e shkruar flasin per njeriun e pamatur dhe labil”. Oskar Shelbah
Po ashtu buzet edhe goja tregojne mjafte per lloin e karakterit, temperamentit dhe personalitetit te njeriut.
-” Buzet e mbufatura tregojne sensualitetin e personit,
– Buzet e holla dhe te perputhura tregojne personin vullnetmadh, heshtak dhe pesimist,
– Buzet e levizshme flasin per personin temperament dhe ironik,
– Goja e madhe tregon personin me epshe te forta seksuale dhe personin sensual,
– Goja e vogel flete per personin modest dhe te permbajtur,
– Goja e hapur tregon personin pa inteligjence te mjaftushme”. Oskar Shelbah
Edhe permes vetullave mesojme per te fshehtat e karakterit, temperamentit dhe personalitetit te njerzve.
– “Personat me vetulla te kerleshura jane energjik e me karakter te forte,
– Ata me vetulla te holla jane jo forte te qendrushem dhe me pak vullnet,
– Personat me vetulla te forta posedojne vullnet te madh,
– Personat me vetulla te medha jane te pamatur e te pabese,
– Ata qe kane vetulla te perdredhura jane njerze me mendime te vrullshme, me fantazi te bujshme, me më shume intuite se sa logjike”- Oskar Shelbah. Sipas udhzimeve te Shelbahut keto te dhena jane te sakta kure grumbullohen te gjitha te dhenet qe pasqyrohen ne periferin e kokes dhe trupit te njeriut, duke gjetur mesin arithmetik te tyre ne pergjithesi, per te kuptuar sakt se me cilin potencial posedon individi per te cilin behet fjale.
Vertete mesojme shumçka per sekretet e njerzeve, po ditem ta lexojme drejte domethenjen e formes, madhesise dhe pozites se veshit tek ta.
-“Veshi me llape delikate tek personat e ndryshem, ka te dhena te rralla miresie, inteligjence, qetesie shpirterore, kthjelltesi e bujari, njeri metodik, me deshire per tu bere nenpunes, i kushtohet afarizmit, perpiqet ta realizoi çdo lloj pune me sukses ku çdo lloj perpjekje te tij do ti buzqesh fati. -Veshi me buze te perkulura, me mbizotrim te buzes o gavres se veshit, do te mbizotroi tek individi inteligjenca o ndjeshmeria. Ky eshte nje tip veshi qe gjendet shpesh ndermjet njerzve me inteligjence te jashtzakonshme, me aftesi pune te shkelqyshme dhe karakterizon pjesen më te madhe te muzikanteve”. H. G. Watson
Veshi i shkurt me buzen e forte e me ane te vockla te palosura tregon druajtje e shqetesime te vazhdushme, shpirtvogelsi e zhvullnet te lindur qe e pengon personin ne çdo veprim a kunderveprim, me nje fjale i mungojne mjetet e pershtatshme te mbrojtjes. Veshi i shkeputur nga kafka apo pak sa i larguar nga ajo, tregon nje shej teper te turbullt qe pengon te nxjerresh nje gjykim te qarte e te sigurt rreth personit qe posedon vesh te tille. Eshte nje tip veshi qe mund ta gjesh tek personat inteligjent, e thjeshte dhe te personat e nderuar dhe tek personat më te kqij. Te njerzit kriminel e te kqij, perhere gjendet veshi me lob te shkeputur nga kafka. Veshi me buze te trasha e te palosura manifeston temperamentin sensual epshor me nje instikt brutal e vullnet urdherues e tipare te egoistit, te vullgarit, grykesit qe jeton vetem per te ngren dhe eshte avanturier i guximshem.
Mund te nxjerrim te dhena mjafte domethenese per karakterin, temperamentin dhe personalitetin e njeriut permes formes , madhesise e pozites se vesheve.
“Veshi me lob te sheshte e te perkulur nga faqja i cili formon nje kend te drejte me faqen, tregon nje shpirte elegant me prirje optimiste, miredashes e pajtues, i bindur ndaj komandes se tjeterkujt. Veshi me lob te rrumbullaket e te shkurte, tregon nje temperamente te ekuilibruar qe e zotron veten edhe ne raste te veshtira te jetes, eshte i vendosur ne vendimarrje dhe u shkon deri ne fund vendimeve te veta, ka nje simpatij te veçant per çdo pune, imagjinon plane dhe projekte si bartese te veprimeve. Veshi me lob te forte e mishtor tregon inteligjence mediokre, prirje per tu dorzuar, kerkon zgjidhje te lehta per ndodhite e tije dhe knaqet ne çdo rast me veteveten. E bezdisin edhe personat më te dashur kur smuhen”. H. G. Watson
Personaliteti, temperamenti dhe tiparet e karakterit mund te lexohen edhe permes mjekrres se personit dhe formes se saje.
“Personi shpirtmire zakonisht ka nje mjekerr te rrumbullaket me nje quke ne mes, mjekrra ne forme kendi paraqet njeriun vullnet forte, energjik e te qendrushem, personi mendjelehte e koprrac zakonisht ka mjekerr te mpreht, mjekrra shpatuke dhe e vogel paraqet personin e lakushem dhe me pak vullnet”. Oskar Shelbah
Tiparet e karakterit, temperamentit dhe personalitetit ne pergjithesi mund te lexohen edhe permes ngjyres dhe permbajtjes se flokeve tek personi.
“Flokte e zinje ose te geshtejnta ne te shumten e rasteve pasqyrojne temperament te shqetesuar, me vullnet te njeanshem. Flok biondet jane stabil por perkulen lehte. Flokshprishurit shpeshehere jane te vrazhde, me vullnet te theksuar dhe kokeforte. Personat qe posedojne floke te buta, jane te perkulshem, te zhdervjellte, te ndjeshem ndaj bukurise dhe sentimental. Flok kaçurrelet jane kembngules e kokforte”. Oskar Shelbah
Vullneti, deshira, guximi e dashuria e dobet dhe pervoje e pamjaftueshme, imponon dorzimin para veshtirsive duke pajtuar ne menyre pasive me to dhe me goditjet e tyre te ndryshme. Me nje gjendje te ulte shpirtrore, intelektuale, emocionale, sociale, morale e kombtare, eshte e pamundshme te na buzqesh fati, pa marr parasysh rrethanat me te cilat rrethohemi. E kunderta e kesaje gjendje i mundeson buzqeshjen fatit tone.
Fati i buzeqeshur ne pjesen me te madhe te rasteve, varet nga gjendja shpirtnore, nga niveli i edukimit intelektual, emocional, social, moral, human e kombtar i individit, se sa nga ngjarjet e jashtme jetesore qe na ndodhin. Jeta eshte e mbushur plote me ngjarje te kendeshme e te pakendeshme, te hidhura e te lumtura.Sa më te pergatitur jemi per te fshehtat qe naj sjelle jeta, aq me lehte perballemi me to dhe i tejkalojme me nje qasje racionale pa u perkulur para tyre dhe pa e pranuar zhgenjimin. Po ashtu as ndaj qasteve te lumtura nuk kalojme ne optimizem te tepruar, nuk e pranojme te na perfshij anarhija, mendjelehtesia e mendjemadhesia dhe ndjenja e epersise mbi njerzit dhe sjelljet e pa matyra e ne dem te tyre.
